Kızarmış bir dilim ekmeğin üzerine tereyağı sürüp keyfini çıkaranlardanız. Biraz kekik, biraz toz kırmızı biberle buluşmuş zeytinyağına ekmek banmak kadar da basit mutluluklarımız var. Yemeklerin içine işleyip, tatlarını hafifleten, lezzetlerini katlayan zeytinyağı bir tarafa; mis gibi kokusu, içine girdiği her şeye boyut atlatmasıyla tanıdığımız tereyağı bir yana. Her ikisi de uzun yıllardır mutfaklarımızdaki en kadim dostlarımızdan. Mutfak kültürümüzün demirbaşlarından zeytinyağı ve tereyağını büyüteç altına alıyor, tüm bilinmeyenlerini anlatıyoruz bu kez.
Onları birbirinden bu denli farklı kılan noktalar neler? Zeytinyağı ve tereyağı yemeklerin içinde ne gibi farklı roller üstlenir? Hangi yemekle, tatlıyla daha çok yakışıyorlar? Bunlar gibi tereyağı ve zeytinyağı hakkında kafamızda birçok soru işareti var. Bunların hepsine bir bir yanıt vermek adına sıvadık kollarımızı. Tereyağının ve zeytinyağının lezzet dünyasına giriş yapıyoruz. Sizsiz olmaz, buyurmaz mıydınız?
Kızarmış ekmeğin en iyi arkadaşı: Tereyağı nedir, nasıl yapılır? Tereyağı nerelerde kullanılır?
Her iki yağla ilgili aklımıza takılan sorulara geçmeden önce onların daha yakından tanıyalım istedik. Bu sayede ikisinin arasındaki temel farklılıkları daha net anlamış oluruz. İlk konuğumuz, tereyağı. Yüzyıllardır sofralarımızın baş tacı olan bu ürünün tarihi insanlık tarihi kadar eski. Tereyağına dair binlerce rivayet bulunuyor olsa da ilk tarihi kalıntıları milattan önce 3500-3100 yıllarına, Sümerler'e kadar dayanıyor.
O zamandan başlayan yolculuğunda değişimlere uğramış, içine tuz eklenerek de daha dayanıklı hale getirilmiş. O zamandan bu zamana da yemeklerin, tatlıların vazgeçilmezleri listesinde ilk sırada. Peki, bu çok sevdiğimiz yağın özellikleri ne? ''Tereyağı nedir?'' sorusunun yanıtına gelecek olursak, kendisi süt temelli bir ürün. Sütün temelde mayalandırma işlemi ile olgunlaştırılması sonucunda elde ediliyor. Kısacası yediğimiz tereyağı, süt kaymağının yoğunlaşmış ve kıvam almış hali diyebiliriz. Sarıya kaçan beyaz ya da açık sarı renklerde karşımıza çıkan tereyağı, tuzlu ve tuzsuz olmak üzere iki farklı şekilde üretiliyor.
Özelliklerine ve faydalarına gelecek olursak; protein yönünden oldukça zengin hayvansal bir gıda. Bu yüzden bildiğimiz tüm yağlardan ayırılıyor. Mineral ve fosfor yönünden adeta bir depo olmasının yanında doymuş yağ oranı yüksek bir ürün. Birçok faydasının yanında evde yapılabiliyor. Krema, süt kaymağı ya da yoğurt kaymağının içine soğuk su ilave ederek mikserle çırparak elde edebilirsiniz.
Tereyağını et yemeklerinde, pilavlarda, çörek, kek gibi hamur işlerinde, soslarda keyifle tüketebilirsiniz. Damaklarınız bol tereyağlı, tereyağının en çok yakıştığı yemekleri ararsa da önerilerimizi şöyle bırakıyoruz: Tereyağı ile Yapıldığında Lezzetini 10'la Çarpan 10 Yemek
Tereyağı hakkında tüm detaylar için şu yazımıza davetlisiniz: Tarihi, Faydaları ve Yapılışıyla Sıcak Ekmeğin Kardeşi, Pilavın Kadim Dostu: Tereyağı
Kıyır kıyır hamur işleri için: Tereyağı yemeklere ve tatlılara nasıl etki eder?
Limonlu Vanilyalı Kurabiye Tarifi
İçinde tereyağı olmadan yapılamayacak ve tereyağının çok yakıştığı tatlılar, yemekler var. Gelin, biraz da onlardan bahsedelim.
Tereyağı, özellikle kurabiye gibi hamur işlerinde kıvamın olmazsa olmazı durumunda. Örneğin, bir tart yapıyorsunuz. Onu tereyağı olmadan düşünmeniz oldukça zor. Çünkü unla birleştiğinde daha zengin ve lezzetli hale getiren yegane şey tereyağıdır. Özellikle şekerle birleştiğinde daha yumuşak olmasını sağladığı durumlar olur çünkü gluten oluşumunu yavaşlatarak nemin içeride kalmasını sağlar. Tüm malzemeleri birleştirmek açısından da oldukça önemli bir rol oynar. Kıyır kıyır, ağızda dağılan hamur işlerinin yolu tereyağından geçer.
Bunların yanında beşamel sos, hollandez sos gibi soslarda da un ve tereyağı olmazsa olmazdır. Kıvamının tutmasını sağlar. Pirinç pilavı gibi pilavlarda pirinçlerin tane tane dökülmesini sağlayan şey yine tereyağıdır, onsuz pilavların kıvamının dilediğiniz gibi olmama olasılığı oldukça yüksektir. Et yemeklerinde kullanılan tereyağı, aromasıyla etle özdeşleşir ve ona lezzet kazandırır. Aynı tadı ve dokuyu başka bir yağın vermesi oldukça zordur.
Tereyağı, yüksek sıcaklıklara çok da dayanıklı bir yapıda değildir, bu nedenle yemeklerde ve tatlılarda onu doğru sıcaklıklarda kullanmaya özen gösterin (oda sıcaklığında ya da soğuk gibi) ve özellikle yemek pişirirken çok yüksek sıcaklıklara maruz bırakmamaya özen gösterin.
Lezzet ve şifa dolu: Zeytinyağı nedir, nasıl yapılır? Zeytinyağı nerelerde kullanılır?
Sıra geldi yemeklerin içine girdiğinde onlara boyut atlatan zeytinyağlarını daha yakından tanımaya. Zeytinyağları, zeytin ağacının meyvesi olan zeytinlerden elde edilen bir çeşit yağ olarak tanınan yağ çeşidi. En az tereyağı kadar eski bir tarihe sahip olan zeytinyağı, yüzyıllar boyunca gerçek bir şifa kaynağı olarak kullanılmasının yanında güzellik alanında da kullanılmış. Peki, bu minicik zeytin tanelerinden bu yağ nasıl elde ediliyor? Zeytinyağının yapılış öyküsüne emeğin, sabrın öyküsü desek abartmış olmayız.
Zamanı gelince tek tek toplanan zeytin taneleri, büyük bir özenle, taş baskılar ya da özel makineler sayesinde eziliyor, yoğruluyor ve su verilerek yağları ayrıştırılıyor. Bu yapılış çeşitlerine göre de farklı farklı isimlendiriliyor. Taş baskı, sızma, natürel sızma, riviera, erken hasat gibi çeşitleri olan zeytinyağı sofralarımızı birbirinden farklı aromalarıyla şenlendiriyor.
Tencere yemeklerinden salata soslarına, mayonez gibi zeytinyağı bazlı soslardan tatlılara kadar mutfakta birçok alanda karşımıza çıkıyor. Bunların yanında güzellik sektöründe, bazı ilaçların içinde de zeytinyağı kullanılıyor. O minicik tanelerin içinde böylesine bir mucize çıkıyor.
Zeytinyağıyla ilgili tüm detaylara şu yazımızdan ulaşabilirsiniz: Efsanevi Öyküsü, Yapımı ve Çeşitleriyle Ölmez Ağacın Mucizesi: Zeytinyağı
Daha lezzetli ve renkleri daha canlı yemekler: Zeytinyağı yemeklere ve tatlılara nasıl etki eder?
Zeytinyağlı İç Bakla Tarifi
Zeytinyağı ile pişirdiğiniz her şeyin renkleri daha canlı olur. Örneğin, yeşil bir salatanın içine tereyağı koyduğunuzda rengi solar, ancak zeytinyağı kullandığınız zaman renkleri capcanlı olur. Bu özelliğini tüm sebze yemeklerinde gösterir. Onlara hem hafif bir kıvam verir, hem de dokularının bozulmadan lezzetlenmesini sağlar. Zeytinyağı, özellikle yemeklerin daha uzun süre dayanmasını sağlar. Tereyağına kıyasla zeytinyağıyla hazırladığınız yemekler, doğru saklama koşullarına uyulduğunda daha dayanıklı olur.
Zeytinyağı sebzelerin lezzetlerinin daha çok açığa çıkmasını sağlar. Aromalarıyla özdeşleşerek onlara boyut atlatır. Zeytinyağı, tereyağının aksine yüksek sıcaklıklarda da iyi performans gösterebilen bir yağ çeşididir. Kızartma yağı dahi olarak kullanabilen bu yağ, bilinen diğer yağlara nazaran yanması zor bir yağ özelliği taşır. Sezar sos, mayonez gibi sosların olmazsa olmazıdır, kıvam ve lezzet verir. Marine soslarında, salatalarda, özellikle sebze yemeklerinde zeytinyağı kullanmak gerekir.
Tereyağı kadar olmasa da zeytinyağı fırına giren tatlılarda, hamur işlerinde de kullanılır. Özellikle ekmeklerin içinde kullanıldığında daha uzun süre tazeliğinin korunmasını sağlar. Lezzetlerini artırır ve hafiflik kazandırır. Zeytinyağı hamur işlerine kıyır kıyır bir kıvamdan ziyade, daha tok bir kıvam verir. Tereyağına nazaran daha az gevreklik ve yumuşaklık verse de lezzet konusunda onunla yarışacak kadar iddialıdır.
Zeytinyağıyla yemek pişirmek hakkında tüm bilinmeyenler için sizi şuraya alalım: Yemeklerde Zeytinyağı Kullanımı Hakkında Herkesin Bilmesi Gereken 5 Mühim Nokta
Kıvam meselesi: Her ikisini de birbirlerinin yerine kullanabilir miyiz?
En çok merak edilen sorulardan biri de bu. Tereyağı yazan bir tarifte zeytinyağı, zeytinyağı yazan bir tarifte tereyağı kullanmak hem tat, hem de doku anlamında farklılıklara neden olabilir. Özellikle hamur işlerinde kıvam ve doku farkları göze çarpacaktır. Zeytinyağı kullanılması önerilen bir yemekte tereyağı kullanmak tadını ağırlaştırabilir, tereyağı kullanılan bir sosta zeytinyağı kullanmak kıvamının tutmamasına neden olabilir.
Bu nedenle iyisi mi siz bu malzemeleri tarifte yazan şekilde kullanmaya gayret edin.
Ayrım yapmak zor: Zeytinyağı mı, tereyağı mı daha sağlıklı?
Her ikisinin yemeklere kattıkları lezzet dışında, sağlığımıza karşı da olumlu etkileri mevcut. Ancak her iki yağı da dozunda tüketmek önemli. A, E vitaminleri, fosfor ve kalsiyum yönünden zengin tereyağı, vücudumuzun bu ihtiyaçlarını tek başına karşılayabilecek güçte. Enerji veriyor ve tokluk hissi yaratıyor. Diğer yandan zeytinyağı, cildi güzelleştirmesinden tutun, sindirim sistemine kadar birçok alanda faydalarıyla adından söz ettiriyor. Tereyağının kalori değeri ise zeytinyağına nazaran bir tık daha fazla. 100 gram tereyağının içinde 0,06 gram karbonhidrat, 0,85 gram protein bulunurken, zeytinyağının içinde 100 gram yağ bulunurken hiç karbonhidrat ve protein bulunmuyor.
Biri bitkisel, diğeri de hayvansal ürünler oldukları için temelde farklılıklara ve farklı özelliklere sahipler. Etki alanları farklı olsa da hem tereyağı, hem zeytinyağı gereğinden fazla tüketildiğinde sağlık sorunlarına neden olabilmekte. Araştırmalar, özellikle tereyağının gereğinden fazla tüketilmesi durumunda kolesterol yükselttiğine dair sonuçlara vurgu yapıyor.
Bir diğeri diğerinden daha sağlıksız demek doğru olmaz. Siz iyisi mi her ikisini de sofralarınıza taşırken belli miktarlarda, gereğinden fazla olmayacak şekilde konuk etmeye özen gösterin.
Yorumlar
0