Yemeklerde kullandığımız yağıyla, sabah kahvaltılarındaki çeşitleriyle, 3000 yıllık ömrüyle yıllardır aramızda olan bir besinden bahsedeceğiz. Zeytin ve zeytinyağı...
Çoğumuz bir kase sızma zeytinyağının yanında sıcacık bir somon ekmeği ile öğününü geçirmeye bayılır. Peki, bu bizi kokusu ve dokusuyla büyüleyen zeytin nasıl ortaya çıktı? Zeytin ağacı ilk nerede dikildi? Adına nasıl efsaneler yazıldı? Sağlığımıza ve vücudumuza etkileri neler? Bu ve bunun gibi sorulara cevaplar aradığımız yazımıza alalım sizleri... 
Kutsal bir ağaç olan zeytin ağacının tarihsel serüveni
Batı medeniyetleri kurulmaya başladığında kendisini en doğru yansıtan ürün olan zeytin de bir kültür olarak oluşmaya başladı. İlk zeytin ağacının ne zaman, nerede dikildiği bilinmiyor. Ancak yapılan araştırmalara göre kaynaklar, küçük Asya’nın Kafkas dağlarında ortaya çıktığını söylüyor.
Yunanistan'da ekilmeye ve zamanla yayılmaya başlayan zeytin ağaçları, özellikle milattan önce 7. yüzyılda kutsal bir ağaç olarak görülüyordu. Öyle ki, o dönemin yasaları bir tane bile zeytin ağacını sebebi ne olursa olsun, kesmeyi yasaklamıştı.
Dönemin devlet adamı Solon tarafından yazılan bu yasaya uymayanlar ölüm cezasına kadar çarptırılabiliyordu. Bu ağaca saygı o kadar büyüktü ki sadece toplum tarafından kudretli görülen kişiler, meyvelerini toplanabiliyordu.
O dönemin Romalıları ise zeytin ağacının yayılması ve ekilmesini arttırdılar. Bu ağaca Yunanlılar kadar saygı duydular ve imparatorlukları boyunca zeytin ağacı yetiştiriciliğini geliştirdiler. Fethettikleri topraklardan çoğu zaman vergi olarak zeytinyağı aldılar. Akdeniz ticaretini çok canlı tutan bu değerli yağ, çoğu zaman makul fiyatlarla toplum içinde satıldı. Kutsal olarak görünmesinden ötürü; ekili zeytin ağaçlarından en büyük pay sahibi olanlar ise dini topluluklardı.
Zeytinyağının ilerleyen dönemlerinde özellikle dünyaya yayılmasında İspanyol kaşiflerin yeri çok büyük. Zeytinyağını, başta İspanya olmak üzere, Karayipler'den Meksika'ya, Güney Amerika'dan Kaliforniya'ya kadar taşıyan kaşifler, yeni ve gelişen dünyanın zeytinyağı ile tanışmasını sağladı. Hatta, İspanya adına keşfe çıkan Christopher Columbus’un gemideki herkese bir fincanlık zeytinyağı ayırdığı ve zeytinyağının önemine dikkat çektiği söylenir.
Yeni dünyaya yayılan zeytin ağacı özellikle yeni kıta olan Amerika'da çok sevilmeye başlandı. Avrupa'dan yağ ithalatı ve Kaliforniya yağlarının çok sevilmesi hem sağlıklı yaşam anlayışını hem de lezzet algılarının değişmesine neden oldu. Petrol ortaya çıkmadan önce zeytin ve özellikle zeytinyağı pek çok toplum için ekonominin temelini oluşturuyordu. Zeytin bu özelliğiyle, Kafkas dağlarından zamanla hem kültürel hem de ekonomik olarak tüm dünyaya yayılmaya devam etti.
Eski Yunan'dan bugüne: Bolluk, uzun ömür, barış ve bilgeliğin sembolü
Yarı kurak iklimlerde 3000 yıla kadar yaşayabilen zeytin ağaçları birçok toplumda adından söz ettirdi ve her daim farklı anlamlarla farklı semboller taşımayı başardı. Böylece geçmişten günümüze kadar pek çok farklı hikaye ve efsanede yer aldı. Özellikle Yunan, Roma ve Mısır dönemleri/mitelojilerinde efsanelere ilham verdi.
Zeytin ağacı, Yunanistan'da Atina şehrinin kurulmasıyla ilişkiliydi. Efsaneye göre kimin şehrin koruyucu tanrı veya tanrıçası olacağına yönelik yarışmalar düzenlenirdi. Athena, Poseidon'a meydan okudu. Poseidon şehirde bir tuzlu göl yaratsa da (bazı kaynaklar "at" armağan ettiğini söyler) Zeus Athena'yı yarışmanın galibi olarak belirledi. Çünkü Athena şehre en yararlı hediye olan “zeytin ağacını” hediye etmişti. Bu ağaç meyvesi, dalı ve yağıyla barışın, bereketin ve bilgeliğin sembolü oldu. Atina ismini ise Athena'nın sunduğu ilk zeytin ağacından aldı.
Eski Mısır'daki krallık zeytin dallarını birer taç haline getirip ritüel olarak takıyor ve mezarlara yerleştiriyordu. Ayrıca zeytinyağı, kozmetik olarak kullanılıyor ve güzelliği sembolize ediyordu. Roma'da ise Roma'nın kuruluşunu sağlayan Romolus ve Remus’un bir zeytin ağacı altında doğduklarına inanılıyor. Ayrıca Romalılar bir uygarlığın en önemli bileşenlerinden birinin zeytin ağacı olduğunu söylüyor.
Günümüzde zeytin ve zeytinyağı
Akdeniz medeniyetlerinde kültürel bir kimlik halini alan zeytin, en büyük özelliğini yetiştiği ağaca borçlu. Yetiştirilmesi çok zor olmayan zeytin ağacı, kuru hava ve fakir topraklarda varlık gösterebilir. Geç yaşlanan ve ölen bir ağaç olan zeytin ağacı, hem kendisi hem de meyvesiyle büyüleyici bir niteliğe sahip. Yağı ise başlı başına bir yaşam kaynağı...
Zeytinden zeytinyağı elde edilmeye başlandığında bu yağ, ilk olarak vücut için tercih ediliyordu. Çoğu zaman vücudun esnek olan yapısı ve dokularını korumak, kırışıklıkları gidermek ve yumuşatmak; saç köklerini güçlendirmek ve kasları rahatlatmak için kullanılıyordu.
Zeytinyağı özellikle hayvansal yağlara nazaran daha sağlıklı olmasıyla zamanla yemeklerde de kullanılmaya başlandı. Yemeklere lezzet vermesinin yanı sıra koruyuculuğuyla da üst düzey olan zeytinyağı, Akdeniz mutfağının vazgeçilmezleri arasına girdi. Kolesterolü düşürmesi, kalp rahatsızlıklarını önlemesi ve bağırsakları rahatlatmasıyla birçok aşçının sık sık kullandığı bir ürün olmayı başardı.
Bunların dışında içerisindeki vitamin ve mineraller (A,D,K,E) ile antioksidan kaynağı olması, hücrelerin yaşlanmasını geciktirmesine yardımcı olur nitelikteydi. Pek çok sporcunun vücudunu daha parlak ve dinç tutmak için zeytinyağı kullanması da bunun bir göstergesi.
Zeytin ve zeytinyağı, gerek tarihi gerek içerisindeki vitamin ve mineralleri gerek de efsaneleri ile yıllardır aramızda olan bir ürün. Bazı toplumlarda “Sıvı altın” olarak tanımlanan bu ürünü yıllardır yemeklerimizde ve hayatımızın bir şekilde içinde kullanarak hem güzelliğe hem de lezzete ulaşabiliyoruz. İyi ki varsın zeytinyağı...
Eğer zeytinyağının kendine has hikayesini daha fazla merak ediyorsanız şu içeriğimizi de inceleyebilirsiniz:
Efsanevi öykü, yapımı ve çeşitleriyle, ölmez ağacın mucizesi: Zeytinyağı
Yorumlar
0