İtalyan mutfağını tanıdığımız yazımızın ardından şimdi de yine Akdeniz yemeklerinin sıklıkla yapılıp tüketildiği İspanyol mutfağını birlikte tanıyalım.
Öncelikle Flemenkolar eşliğinde, ayaklarımızı yere vurarak, alkışlıyoruz. Oley oley oley.
Orta Çağ'dan sonra Osmanlı etkisine giren Akdeniz’de tutunamayan İspanyollar denizcilikteki üstünlüklerinden dolayı, Cebelitarık’ı geçerek okyanusa açılmışlar. Açılmışlar da öyle böyle açılmamışlar, Amerika kıtasının özellikle orta ve güneyini istila etmişler. Tabi bu süreç İspanyolların çok işine yaramış ve Avrupa’da bilinmeyen domates, mısır, patates, kırmızı biber, kabak, çeşitli fasulye türleri, vanilya ve çikolata gibi ürünleri Amerika kıtasından Avrupa’ya taşımışlar.
İspanyollar bu sayede yeni Dünya arayışlarını tamamlamışlar, hem de Avrupa’nın ürün yelpazesini geliştirmişler. Kendi yemek kültürlerinin de orta Amerika ülkelerine taşınmasını sağlamışlar.
Bana İspanyol mutfağını anlat, bana sevmeyi anlat
Akdeniz mutfağının hakim olduğu İspanya’da yemek bir başka oluyor efendim. Azar azar sık aralıklarla yemek yeniyor. E haliyle sağlıklı kalıyorlar. Hazımsızlık sıfır. Nasıl rahat mideler anlatamam. Boğa güreşlerini izlemeye rahat rahat gidiyorlar mesela.
En önemli olaylarından birinden bahsedelim. 1939 yılında devletin başında olan Francesco, halkının öğle yemeklerini ihmal etmemeleri gerektiğini düşünmüş. Demiş ki "benim halkım öğle yemeği yiyecek". Elini masaya vurmuş ve diktatörlüğünü kullanarak halkı buna mecbur etmiş. Her lokanta ve kafede içerisinde her şey olan uygun fiyatlı öğle yemeği menüleri yaptırmış. İşten çıkanlar evlerine gidip zaman kaybetmesin, öğle yemeklerini az mesafede yesinler istemiş. "Menü del Dia" denilen bir kanunla bunu herkese kabul ettirmiş. Ne kadar da yedirici bir kanun. Ya biz de ülkemize bir Menü del dia alabiliyor muyuz, ücretsiz öğlen yemekleri falan?
Topladık bavulları, ilk uçakla İspanya’ya gidiyoruz
Hangi öğünlerde yemek yiyeceğiz peki? Ben anlatayım da gidersek yabancılık çekmeyelim. Gayet öğünleri bilen bir havada dolaşalım. "Ay benim çay saatim kaçtı, hemen telafi etmem lazım" falan olmasın. Uzun lafın uzun öğünleri ise şöyle oluyor.
07.00 - 08.00: İspanyollar sabah kahvesine biraz rom veya viski ilave ediyorlar, maksat zihinleri açılsın. Biz de istersek onlar gibi yapıp, bir de kahve eşliğinde ekmek, reçel ve tereyağını yiyerek desayuno denen kahvaltımızı yapıyoruz.
11.00: İkinci bir kahvaltı yapıyoruz.
13.00: Hafif kanepeler ve tapas yiyerek midemizi mutlu ediyoruz.
14.00 – 15.00: Almuerzo denilen öğle yemeğimizi yiyerek Franco’yu anıyoruz.
18.00 – 19.00: Çay ve bisküvi yiyerek akşam yemeğine hazırlık yapıyoruz. Merlanda bizim beş çayımıza deniyor sadece saatlerimiz biraz farklı.
21.00 – 22.00: Bol sohbetli akşam yemeğimizi yiyerek günümüzü tamamlıyoruz.
Yemek yiyerek günü tamamladık. Bu insanlar ne ara çalışıyorlar demeyin. Az yedikleri için çok uzun sürmüyor. Afiyet olsun deyip, sevgilerimizi sunuyoruz.
Biraz da İspanyolların peynirlerini konuşalım mı?
ispanyol peynirleri
İspanyol Mutfağında yemeklere geçmeden önce peynirlerinden biraz bahsetmek istiyorum. Peynirleri de pek güzel maşallah. Varsa ben bir kalıp alırım. Genellikle peynirlerini keçi, inek ve marya sütünden yaparlar. Marya nedir peki? Marya beş yaşından büyük veya damızlık dışı bırakılmış dişi koyun demek. Bu koyunların sütlerinden lezzetli peynirler yapıyorlar. Aynı zamanda süt kaymağını da çok seviyorlar. Kaymak ve bal yapmıyorlar sabah kahvaltılarında. O lezzeti daha keşfedememişler. Bir ara gidip göstermeyi teklif ediyorum. Var mı gelen?
Cabrales: Bir keçi peyniri. Bize göre çok tuzlu ve yoğun bir peynir çeşidi. Ot ekleyerek yapılanları da var. Rokfor peynirine benzetebiliriz. Bu peynir kireçtaşı mağaralarında olgunlaştırılıp, küflendirilerek yapılıyor.
Mahon: Aynı bizim tulum peynirine benzeyen bir keçi peyniri çeşidi. Bizim pide de yanına nasıl yakışır şu an hayal ettim ve yutkundum.
Queso blanco: Mascarpone peynirine benzeyen yumuşak, pürüzsüz ve kabuğu sert olmayan bir peynir olmakla birlikte taze meyvelerle birlikte servis ediliyor ve mis gibi yeniyor. Misafir haber vermeden mi geldi? Hop! Koy meyveyi üstüne, saatlerce uğraştım diye feyk at.
San simon: Bu peynir armut şeklinde iplerle yüksek tavanlara bağlanıyor. Kaşkaval peynirine benzeyen yarı sert, bazen tütsülenen bir inek peyniri. Keçi peyniri yiyemeyenlere tavsiye ediyorum kokmuyor.
İspanyol yemekleri candır, İspanyol mutfağı canandır
Ve İspanyol mutfağı yemeklerine geçiyorum. Hazır mıyız? Ben çok hazırım. Hatta en çok hazırım. Başlıyorum.
En ünlüsü paella, mezeleri tabii Tapas, çorbası gazpacho, fasulye güveci fabada astruiana, iki dünyanın en iyilerini buluşturan Mari Muntanya, koz helvası Turron, soğuk omleti Tortilla, tatlı mı tatlısı Churro, soğuk lezzetli içeceği horchata, hafif alkollüsü Sangri Ben... Başlıyorum, okumayan kalmasın.
Paella: Valencia'da doğdu, İspanyol oldu
Paella ilk olarak Valencia’nın 10 km yakınlarındaki Albufera köyünde, köylülerin o güzel ellerinden ortaya çıkmış. Yiyen bir kez daha yemiş. Bugünlere kadar gelmiş.
Paella, İspanya ve Valencia’da sadece öğle yemeklerinde yeniliyor. Akşamları tercih etmiyorlar. Giderseniz akşam sakın istemeyin, öğlenden kalanları verebilirler. Şaka bir yana akşam sadece yabancı ve turistler için paella yapıyorlar.
Yayvan kulplu bir tavanın içinde yapılan bu yemek, içerisinde piştiği tavanın ismini almış. Hatta paella tavası o kadar yaygın ki nalburlarda ile satılıyor. Malzemeleri yöresel olarak değişen ancak iki ana malzemenin sürekli olarak kullanıldığı bir yemek olan paellada pirinç ve safran ana malzemedir. Karides, tavuk, sosis, midye, salyangoz değişkenlik gösteriyor.
Siz paellanızı nasıl alırdınız?
Tapas: Kral Alfonso'ya selamlar sevgiler
Bir rivayete göre tapas geleneği Endülüs kökenlidir. Her şey Kral Alfonso'nun Cadiz üzerinden seyahat ederken, dinlenmek ve bir bardak jerez içmek için durmasıyla başlar. "Hey hancı, bana bir bardak jerez" diyerek elini masaya vurur. Hancı tabi koşarak gider yoksa kelle gidecek. Hemen jerezi koyar. İçerisine toz kaçmasın diye de bardağın üzerine tabak kapatır. Tabağın içi boş kalmasın diye de iki adet jambon koyar. Bu jest kralın çok hoşuna gider. O zamandan sonra tapas gelenek haline gelir.
İsmini ise tapiden yani İspanyolca kapak adından alır. Günden güne geliştirilir ve bugün üzerine jambonlar, soslar, peynirler, domatesler ve birçok lezzetli malzeme koyulur.
Ben de şimdi çayımın üzerine bir tabak kapattım, üzerine bisküvi koydum. Yeni bir akım yaratacağım. Tapas kadar lezzetli olmasa da deneyeceğim.
İspanya'ya kadar gidemeyenler için tavsiyelerimizi şöyle bırakalım: İstanbul’daki En Nefis 8 Tapas Mekanı
Gazpacho: İçimiz soğusun, ver oradan bir kase
Gazpacho mu dediniz? Bir kase alırım. Yetmezse biraz daha alırım, çok teşekkür ederim.
Güney İspanya’da Endülüs topraklarından gelen bu lezzet oralarda iki çeşit yapılıyor. Birisi bizim bildiğimiz kırmızı kırmızı Gazpacho. Domates, soğan, kırmızı dolmalık biber, salatalık, ekmek, sarımsak, zeytinyağı, tuz ve sirke içeren soğuk bir çorba çeşidi. Pişirilmiyor sadece blender yardımı ile parçalanıyor.
Diğeri ise Ajo Blanco denilen beyaz Gazpacho. Kuru ekmek, zeytinyağı, sarımsak, ezilmiş badem ve sirke ile yapılıyor. Bu çorba çeşidi de pişirilmiyor ve aynen bu şekilde mis gibi içiliyor. Deneyin, bayılacaksınız.
Fabada Asturiana: Fasulye güveci kendisi, memnun olduk
fabada asturiana
Asturias bölgesinde hiç acele etmeden, kısık ateşte ağır ağır pişirilen zengin bir fasulye güveci kendisi. Biz de tanıştığımıza memnun olduk. Ne iyi oldu böyle kısık ateşte demlene demlene pişmeniz. Canımız istedi gerçekten.
Yalnız içerisinde baharatlı domuz sucuğu (morcilla) veya domuz budu bulunuyor. Domuz eti tüketmeyenlerin dikkatine diyelim, önümüzdeki maçlara devam edelim.
Mari Muntanya: Deniz ve dağ sordular seni, neredesin?
mari muntanya
Mari Muntanya’nın anlamı çok güzel. Durum bilgime bu ismi yazacağım çünkü "deniz ve dağ" demek. İki Dünya’nın en iyilerinin buluştuğu bir yemek. Çok asil canım benim.
Katalonya bölgesinde ağır ateşte pişirilmiş, tavuk ve lezzetli karidesleri, sarımsaklı ve öğütülmüş bademli koyu bir beyaz şarap sosu ile birlikte servis ediliyor. Uzun uzun ağaçları, mis gibi havası olan bir bölge burası. Bizim Trabzon’umuz daha güzel orası ayrı.
Yine de şimdi ne işiniz varsa sakince bırakın, uçak bileti fiyatlarına bakın. Ben de bakıyorum şimdi, belki birlikte uçarız.
Turron: Afiyet şeker turron olsun
ispanyol helvası turron
Turron bizim nugat dediğimiz onların koz helva diye söyledikleri bir tatlı çeşidi. Tam ismi Turron de Alicante.
Valencia’da yapılmış bu lezzetli tatlı, bademi bol olan İspanya’ya çok yakışmış. Dünya’da da çok sevilmiş. Birden Rihanna gibi ünlü olmuş. Hepimize afiyet şeker turron olsun.
Tortilla: Ağır ağır, soğuk soğuk, flamenko flamenko
Tortilla patatesli bir yumurta çeşidi. Ama öyle "aman ne olmuş, onda ne var" demeyin sakın. Çok lezzetli yapıyorlar ve sıcak servis etmiyorlar. Ilık ya da soğuk olarak getiriyorlar. Garsona kızmayın sakın gidince. "Bu neden soğuk geldi, zaten yarım saattir bekliyorum" gibi şeyler söylemeyin.
İçerisinde soğan, karabiber, yumurta ve tuz var. Ağır ağır kısık ateşte pişiyor. Soğuduğunda daha lezzetli oluyor. Hatta İspanyollar tortillayı akşam yemeklerinde afiyetle yiyebiliyorlar.
Akşam misafirleri çağırıyoruz. Kısık ateşte bir tortilla pişiriyoruz. Flemenko yapıp, afiyetle bitiriyoruz. Tarifi mi yok? Ufak bir sır verebilirim bununla ilgili. Bizde tarifi var. Hem de uzakta değil burada. Yemek.com'da.
Şöyle bırakalım: İspanyol Omleti Tortilla
Churro: Halka tatlısının kuzeni, tulumbanın görümcesi
Bizim tulumba tatlısı var ya hani, hadi halka tatlısı da olur. Onu alın, uzun uzun yapın. Kızgın yağda kızartın. Sonra şerbete atmadan çikolataya batırarak yiyin. Churro'nuz yani Churreria’nız hazır.
"Ben tatlı yemiyorum, sporum var diyetim var" falan derseniz tuzlusu da var. Peynir fondüsüne batırarak yiyebilirsiniz. Şahsen ben peynirli olandan biraz alabilirim. Deneyeceğim de.
Horchata: İçmeden denize giremiyorum şekerim
horchata
Horchata denilince akla hemen onun adı gelir: Badem, badem, badem.
Valencia bölgesinde daha sık bulunan ve yer bademinden yapılan sütlü hafif bir içecektir. Yaz aylarında kızgın kumlardan, serin sulara atlarken iç ferahlatır.
Soğuk içiniz, pipetle hüpletiniz.
Sangria: Sürahide durduğu gibi durmuyor meret
Tam şu anda İspanya’nın en çok tüketilen alkollü içeceği ile tanıştınız. Hafif bir lezzet olan sangria, ülkenin en çok tercih edileni.
Kırmızı şarap, konyak, maden sodası, şeker ve dilimlenmiş meyve ile hazırlanan bu içecek bir kuş kadar hafif. Çakırkeyif olmak istiyorsanız başka bir şey deneyiniz. Çünkü bu içecek kesmez.
O zaman sangriamızı aldık havaya kaldırdık. Bağırıyoruz şimdi: "Aplausos!".
Bir de domates festivalleri vardı bu arkadaşların?
İspanyol yemeklerinin üzerinden geçtikten sonra son olarak bir de geleneksel domates festivallerine değinmek istiyorum.
Ne kadar eğlenceli bir festival o öyle. Bir aşçı olarak domateslerin içinde kalmak güzel olur diye düşünüyorum. Nasırınız varsa kesin gidin. Domates nasıra çok iyi geliyormuş. Bizim ellerde bıçak tutmaktan genellikle oluyor da. Tamamen tedavi için. Asla nimetle oyun oynamak istemem.
Bu domates festivali bir rivayete göre, gençlerin köy meydanında itişip kakışırken çevredeki manav tezgahlarından aldıkları meyveleri birbirlerine atmalarıyla başlamış. La Tomatina olarak bilinen ‘Dünyanın en büyük Gazpachosu’ olarak da adlandırılan bu festival Valencia Bölgesi’ndeki Bunol Köyünde, Ağustos ayının son Çarşamba günü yapılıyor. Gitmek isterseniz deniz gözlüğünüzü ve eldivenlerinizi almayı unutmayın. Bizden de ne kadar güzel Gazpacho olur yalnız.
Bir yazının daha sonuna geldik; İspanyolları tanıdık, İspanyolları sevdik.
Ben de an itibarıyla kırmızı önlüğümü bağladım. Paella tavam yok ama wok tavam var. Paella yapacağım. E yemeye de beklerim. Buyurun gelin. İspanyada değiliz ama tapas da yaparım flemenko da.
Yorumlar
2