Ezogelin çorbasını, gerçekten Ezo Gelin adında birinin yaptığını öğrendiğimiz günden bu yana -ki küçüktük hepimiz o zamanlar- bir tarifi ilk olarak kim yaptı acaba diye düşünüyoruz. Çok da mantıklı. İnsan, pirinci yaprakla sarma fikri birine nasıl ve neden geldi diye gerçekten merak ediyor çünkü. Zaman makinesi icat edilene kadar bunların her birini öğrenemeyeceğiz ama şöyle araştırmalar sayesinde bir tarifin kaç yıldır, hatta kaç yüzyıldır hayatımızda olduğunu öğrenebiliyoruz.
Tabii bir tarifin ilk yapıldığı zamandan bu yana geçirdiği evrime değinmeden olmaz. Mesela birazdan da okuyacağınız üzere dondurma 5000 yaşında bir tarif. Ancak şu an yediğimiz çikolata kaplı, orman meyveli ve benzeri dondurmalarla aynı şey olduğunu söylemek en basit haliyle naifliktir.
Not: Birazdan göreceğiniz tariflerin her biri yalnızca Türk mutfağında olanlar değil. Türk mutfağının simge tarifleri ve tüm mutfaklara mal olmuş tariflerdir.
İnsanoğlunun ilk tariflerinden biri: Ekmek - MÖ. 10.000
Belki dünyanın en sağlıklı şeyi değil ama her şeyin başı ekmek. Bakın bunu biz demiyoruz. Tarih diyor. Tarihin ilk tarifi diyor.
Sofraya bu yüzden ilk olarak çorba geliyor: Çorba - MÖ. 10.000
İnsanlık ekmeği yaptıktan hemen sonra, bizim bu ekmeği bir şeye banmamız lazım diyerek çorba yapmış. Muhtemelen sonra da az çorba istemişlerdir.
Ademoğlu tatlıya düşkün: Dondurma - MÖ. 3.000
Milattan önce 10.000 yılında ekmek ve çorba yaptıktan sonra milattan önce 4.000 yılında ekmeğin kuzeni pita ekmeği ve focaccia'yı yapıyor insanlık. Sonra ilk iş olarak dondurmaya girişiyor. Arkadaş, buzul çağından kurtulalı 5 dakika olmuş nedir bu soğuk aşkı.
Hem yaşlı hem güzel: Sarma - MÖ. 350
Şu topraklarda yapılan en güzel lezzetlerden birinin, aynı zamanda en eski tariflerden biri olması kadar da güzel bir şey olamaz. Bundan sonra dondurma kaplarından çıkan sarmaya üzülen çocuk görürsek kızarız. Saygı duyacak, 2356 yaşında yemek o.
O zamanki kadar lezzetli tavuk yapamıyoruz: Kızarmış tavuk - 1. yüzyıl
Tavuğun insan elindeki hormonlu evriminden bahsetmiyoruz yalnızca. O başka bir konu. Ama ne bileyim doğal ateşte pişen ya da ilkel pişirme teknikleri kullanılan tavuğun daha lezzetli olduğunu düşünmek daha güzel. Altar'ın oğlu Tarkan'ın yediği tavuğu hatırlasanıza.
Sevmiyorsan bile saygı duyacaksın: Mumbar dolması - 1. yüzyıl
Gidip de iki yazılı tablet okusak bizdeki mumbar dolmasından bahsetmez tabii ki. "Stuffed dates" yani doldurulmuş sakatat der. Daha detaylıları geleneksel İskoç yemeği Haggis'den bahseder. İşte o haggis'dir ki sonu mumbar dolmasına kadar çıkan işkembe doldurma fikrinin ilk uygulandığı tarif.
Kahvaltı is coming: Omlet - 1. yüzyıl
Sırasıyla omlet, incir reçeli, pişi, Nutella falan şeklinde gitmiyor düzen, aldırmayın "Kahvaltı is coming" dememize. Lakin 2016'dan bakınca tarihin ilk iki kahvaltılığından biri omlet. Diğeri de Fransız tostu.
Hamsiköylüler kusura bakmasın: Sütlaç - 1. yüzyıl
Yine yazılı tabletlere gidecek olursak, arkadaşlar bize der ki "Rice pudding". Yani ilkel sütlaç. Daha farklı bir anlatımla, 1. yüzyılda rice pudding yiyen biri zaman makinesiyle 2016'nın Türkiye'sine gelse, iki kaşık sütlaç yedikten sonra keyiften ölür. Otopsisinde "Mutluluk" yazar. Neyse konuyu uzatmadan, insanoğlunun tatlıya olan aşkına büyük saygı duymaya devam ediyoruz.
Not: Hamsiköy, Trabzon'un Maçka ilçesine bağlı bir köy olmakla beraber sütlaç denen lezzetin en iyi yapıldığı yerdir.
Olmasaydın da olurduk: Helva - 9. yüzyıl
Helva sevenler bizi sniper'la indirmesinler ama şu listeye bakınca helvanın yanlışlıkla 'icat edildiğini' düşünüyor insan. Ne bileyim aynı yüzyılda, bir sonraki maddede değineceğimiz yenilikler olmasa, silseler olur o yüzyılı diyeceğiz.
Neyse, diğer maddeye geçelim.
Atası Macar gulaş: Et sote - 9. yüzyıl
9. yüzyılda not düşülen tarifler arasında helvayla birlikte yer alan tariflerden Macar gulaş. Aslına bakacak olursanız Macar gulaşla et sote aynı değil. Ama tarihte et soteye en çok benzeyen ilk tarif o. Et sotenin büyük büyük dedesi Macar gulaş olabilir.
Nerede kaldın sen ya: Baklava - 11. yüzyıl
Belki o zamanlar bir fıstıklı baklava yoktu. Belki insanlar Antep'e gidip en güzelini yiyemiyordu ama baklava yeniyordu ve bu insanlık için yeteri kadar güzel bir haberdi.
Bu arada baklavayı mutfak tarihine ilk kez katan kitap, Kaşgarlı Mahmud'un Divan-u Lûgat-it Türk'üdür. Selam olsun.
Daha ilk altın günü yapılmadı tabii: Kek - 11. yüzyıl
Hemen cıvımıyoruz, indirin bize fırlatmak üzere hazırlanmış kısır kaşıklarınızı.
Tarih, 11. yüzyılı gösterdiğinde evde yapılan ilk kek tarifi kitaplara düştü. Ama bunu lavantalı, ebruli, havuçlu kek gibi bir şey sanmayın. Ekmeğin abisi gibi bir şeydi. Ekmekten halliceydi.
Azalarak tükeniyor: Kuskus - 13. yüzyıl
"Couscous" adı altında ilk selamını verdi kuskus tarifi bize. O zamanlar gelecek vadeden bir yıldız oyuncuydu. Krallar yiyor, prensler partilerinden dük kızlarına ikram ediyordu. Sonra her yüzyılda geriye saydı. Şimdilerde yapan bulunmuyor.
Çok bekledik, bugünü çok bekledik: Kebap - 14. yüzyıl
Sonrasını biliyorsunuz. Sonrası lezzet, sonrası mutluluk, sonrası coşku, sonrası Adana, sonrası Urfa.
Yorumlar
1