Millet olarak çay sevgimiz hepimizin malumu ama yaz sıcakları bastırınca çay içmek içimizden gelmeyebiliyor, o güzelim çaylarımız yerlerini bir süreliğine soğuk içeceklere bırakabiliyor. İşte özellikle sıcaklarda çokça tercih edilen o içeceklerden birini, buzlu çayı yakından tanıyalım diyoruz bugün.
Günümüzde yeşil çaydan siyah çaya, pek çok çay çeşidiyle hazırlanabilen, içine baldan frambuaza, çeşit çeşit malzeme eklenerek farklı aroma ve tatlara sahip olması sağlanan bu meşhur buzlu çaylar nasıl ortaya çıkmış dersiniz?
Hadi gelin birlikte buzlu çayın tarih boyunca başından geçenleri öğrenelim, günümüzde bu denli meşhur olana dek neler yaşamış birlikte keşfedelim.
Sıcak havaların kurtarıcısı buzlu çayın tarihi
Aslında çayın tarihi milattan önceki yıllara dayanıyor. Öyle ki bir rivayete göre ilk olarak M.Ö. 2737'de Çin İmparatoru Shen-Nung'un suya kazara düşen çay yapraklarının lezzetini keşfetmesiyle çayı bulduğu söyleniyor. Uzun yıllar Çin ve çevresinde tüketilen çayın ticari olarak Avrupa ve Amerika'ya ulaştırılması ise 1700'lü, hatta 1800'lü yılları buluyor. Türklerin çayla tanışmasının ise Orta Asya'da 12. yüzyılda gerçekleştiği söyleniyor.
Türkler her ne kadar 12. yüzyılda çay ile tanışmış olsalar da göçler ve geçen süre sonrası çayın Anadolu topraklarına ancak Osmanlı döneminde, 1800'lü yıllarda kalıcı olarak gelebildiği söyleniyor. Hatta çayın gelişinin o kadar sıcak karşılanmadığı, zamanın insanları tarafından Türk kahvesinin çaya tercih edildiği de biliniyor. Ancak gel zaman git zaman ekonomik sebepler ve topraklarımızda çayın sağlıklı bir şekilde yetiştirilmeye başlamasıyla çay tıpkı bugünkü gibi evlerin, kahvehanelerin, kısacası çok büyük bir kesimin vazgeçilmezi haline geliyor.
Peki ya buzlu çay?
Çayın tarihi her ne kadar milattan önceki zamanlara dayansa da buzlu çayın tarihi şaşırtıcı olabilecek ölçüde yakın bir geçmişe dayanıyor. 1800'lerde bazı İngiliz ve Amerikan yemek kitaplarında çayın soğuk içecek olarak servis edilebileceği söyleniyor.
Birçok yemek tarihçisine göre buzlu çayın popülerliği buzdolabı gelişimiyle paralel olarak ilerliyor. Eskiden "buz evi" ya da "buz kutusu" olarak bilinen ve zamanında sadece buz üretimi için ticari olarak kullanılan dev kutular ancak 19. yüzyılın ortalarında popülerleşmeye başlıyor ve 1803 yılında bu buz kutularının yerini ilk kez şimdiki buzdolaplarına benzer şekilde buzdolapları alıyor ve bu icat 19. yüzyılın ortalarında yaygın hale geliyor.
Buzdolaplarının da daha bilinir olmasıyla birlikte 18839 yılında yayımlanan "The Kentucky Housewife" isimli kitapta bir buzlu çay tarifine rastlanıyor. Ancak bu buzlu çay, şimdilerde ülkemizde yaygın olarak tüketilen buzlu çaylardan değil. Bayan Lettie Bryanon'ın kaleminden çıkan tarifte sert aromalı çay yaprakları normal olarak sıcak suyla demlendikten sonra süzüleyerek yapraklarından ayrılıyor. Elde edilen çay şekerle karıştırılıyor. Ardından içine krema eklenip yavaş yavaş karıştırılmaya devam ediyor. Soğuduktan sonra şişelere doldurularak saklanıyor ya da servis ediliyor. Servis önerisinde ise dileyenlerin şişedeki karışımı yeniden kaynatarak sıcak olarak tüketebileceği dileyenlerin ise doğrudan karıştırıp soğuk olarak tüketebilecekleri söyleniyor.
Tıpkı şimdikine benzer şekilde hazırlanan bilinen ilk buzlu çay tarifi ise 1879'da Marion Cabell Tyree tarafından yazılan "Housekeeping in Old Virginia" adlı kitapta geçiyor. O döneme dek daha çok soyluların tükettiği buzlu çay, ilk kez "halkın yemek kitabı" ünüyle nam salmış bir kitapta yayınlanmış olmasıyla tarihi önem taşıyor ve buzlu çay daha çok halkın da içebileceği bir tarifle karşımıza çıkıyor. Bu tarife göre yeşil çay bir gün önceden kaynatılmış suya bırakılarak 1 gün boyunca demlendiriliyor. (Çayı akşam yemeğinde içmek isteyenlerin sabahtan hazırlaması tavsiye ediliyor) Ertesi gün kadehlere önce ağzına kadar buz ve ikişer tatlı kaşığı şeker konuluyor ve son olarak üzerine 1 gün boyunca demlendirilip süzülmüş soğuk yeşil çay ilave ediliyor. Daha lezzetli ve sağlıklı bir hale getirmek isteyenlerin çaya birkaç damla limon da sıkabileceği söyleniyor. Tarihin ilk yazılı buzlu çay tarifi işte bu birkaç basit adımda hazırlanmış oluyor.
Ancak bu kitabın ardından dahi buzlu çay pek tercih edilen bir içecek olmuyor. Bu buzlu çaylar hem kahvenin yerini doldurabilecek bir alternatif olarak görülmüyor hem de toz şeker o dönem pahalı bir gıda olduğu için bu tarifler halkın mutfağında karşılığını bulamıyor. Ardından günümüzde daha yaygın olarak bildiğimiz siyah çayla hazırlanan ilk tarif basılıyor. Bugüne kadar en çok kullanılan tarif de olduğu bilinen bu buzlu çay tarifi ise Boston Yemek Okulu'nun direktörü D.A. Mary Lincoln'ün yazdığı Yemek Yaparken Ne Yapmalı Ne Yapmamalı kitabının 112. sayfasında kısaca şöyle anlatılıyor: Siyah çayı demleyin, süzerek yaprakları ayırın ve soğutun. Servise hazır soğukluğa ulaştığında bardaklara önce kırılmış buz, ardından birer dilim limon koyun ve çayı doldurun. İçinde şeker kullanılmadan hazırlanan bu tarif sayesinde buzlu çay daha çok insan tarafından tüketilebilir hale gelse de hala bir ticari ürün olarak değerlendirilmiyor.
Ta ki 1900'lü yıllara dek. 1904 yılında St. Louis’de bir "Dünya Fuarı" gerçekleştiriliyor. Fuar tarihlerinin çok sıcak havalara denk gelmesi sebebiyle katılımcılar da etkileniyor. Bunu fark eden ve katılımcılardan biri olan çay plantasyonu sahibi Richard Blechynden, tadım yaptırmak için demledikleri çayları sıcak olarak sunmak yerine içlerine buz ilave edip pipet koyarak ve ücretsiz olarak ikram etmeye başlıyor. Sıcak havanın ve ücretsiz oluşunun etkisiyle bu buzlu çaylar bir anda fuarın en çok ilgi gören ürünü haline geliyor ve buzlu çayın ticari hayatı böylece başlamış oluyor. Öyle ki çok daha eski tarihlere dayanan tarifleri olsa da birçok kaynakta buzlu çayın mucidinin Richard Blechynden olduğu iddia ediliyor. Fuarda pipetle ikram ettiği buzlu çayı sayesinde gördüğü büyük ilginin ardından ise Richard Blechynden'ın pipet aparatını New York’a götürüp Bloomingdale'da reklamını yaptığı söyleniyor.
O günden sonra tüm dünyada ticari bir ürün olarak görülen buzlu çay, hem birçok markanın çıkardığı hazır şişe buzlu çaylarla hem ardından ürettikleri toz halindeki buzlu çay karışımlarıyla hem de tarif kitapları sayesinde tüm evlere yavaş yavaş girmeye başlıyor ve günümüze kadar ulaşmayı başarıyor.
Ülkemizde çayın ne zaman Türk kahvesinin yerini almaya başladığını, bu lezzeti nasıl vazgeçilmezimiz haline geldiğini merak ediyorsanız sizi hemen şöyle alabiliriz: Neden Bu Kadar Çok Sevdiğimizi Açıklıyor: Türk Çayının Bir Hayli İlginç Tarihi
"Earl Grey" olarak da bilinen bergamotlu çayın kazara bulunuş hikayesinin de yer aldığı şu yazımız da ilginizi çekebilir: Elinizden Düşürmediğiniz Çay Hakkında Duyunca Şaşıracağınız 16 İlginç Bilgi
Yorumlar
0