Doğum günü kutlamalarının baş tacı, yıl dönümlerinin ve diğer pek çok kutlamanın neredeyse olmazsa olmazı haline gelen, yeri geldiğinde aniden bastıran tatlı krizlerimizin, yeri geldiğinde çay-kahve molalarımızın yanına bir dilimiyle eşlik eden pasta bugünkü konumuz!
Onu sevmeyen neredeyse yok, doğruya doğru. Peki pasta nereden çıktı, tarih boyunca başından neler geçti, ülkemize nasıl geldi dersiniz?
Dünden bugüne pastanın başından geçenleri öğrenince şaşırmadan edemeyecek, onu tanıdıkça daha da çok seveceksiniz. İşte karşınızda pastanın lezzet ve ilginçliklerle dolu hikayesi!
Ballı ekmekten kat kat, rengarenk çeşitlere uzanan pastanın lezzet dolu tarihi yolculuğu
Pastanın, bizim bildiğimiz haliyle "pasta" olarak tanımlanması 13. yüzyıl Avrupası'na dek uzanıyor. Ancak bu tarihin öncesi de var. Öyle ki pastanın geçmişinin milattan önceki çağlara dayandığı, ilkel insanların buğdayı işlemeyi öğrendikten kısa bir süre sonra çeşitli ekmekler ve kekler yapmaya başladıkları biliniyor. Antik Yunan döneminde ise bu süslü ekmekler tıpkı şimdilerde kutlamalarda pasta kullandığımız gibi bir ritüelin parçası olarak değerlendirilmeye başlıyor.
Elbette o zamanlarda şimdiki bildiğimiz pastalara benzer pastalar ya da kekler yapılmıyor. Ritüeller için hazırlanan özel ekmeklerde kullanılan malzemeler yumurta, süt, un, bal ve kabuklu yemişler (fındık, ceviz gibi). Hatta pastanın atası olarak kabul edilen ilk yiyeceğin tıpkı bir lavaş gibi un ve suyla hazırlanan ince hamur katmanlarının arasına bal ilave edilmesiyle yapıldığı söyleniyor. Yapılan ekmeğe verilecek şekil ise ritüellere ve inanışlara göre şekil değiştiriyor.
Örneğin Antik Yunan döneminde Ay Tanrıçası Artemis'in yeniden doğuşu, her ayın altıncı günü ay ve güneş döngülerini temsilen yuvarlak şekilde hazırlanmış ballı pastaların kesilmesi eşliğinde kutlanıyor. Pastaların üzerine ilave edilen ışıklar (mumlar) ise ay ışığını sembolize etmesi için kullanılıyor. İnsanlar dönemin inanışlarına uygun olarak pastanın üzerine koyup söndürdükleri mumlar sayesinde dua ve dileklerinin göklerde yaşayan tanrılarına ulaştığını düşünüyorlar. Bir kutlama için pasta hazırlayıp mum üfleme alışkanlığı o dönemden bu zamanlara işte böyle geliyor.
Çinlilerin ise geçmişte kendi inanışlarına göre mevsimsel döngüleri kutlamak için hilal şeklinde pastalar hazırladığı biliniyor. Bunun sebebi de Çinlilerin Ay Tanrıçası Heng O'nun verimli bir hasat sağlanmasında etkili olduğuna inanmaları ve ona pasta sunarak şükranlarını sunmak istemeleri.
Un, su, süt ya da yumurta kullanılarak hazırlanan bu ilk ekmeklerin bal ve kuru yemişlerle tatlandırılarak tıpkı bir pasta şeklinde değerlendirilmesi İskandinavlardan tutun da Fransa ve Almanya'ya dek her kültürde farklı ritüeller için kullanılmaya uzun bir süre devam ediyor. Ancak bu kutlamalar nadiren, dönemin zengin aileleri, soylular ve kraliyet tarafından yapılabiliyor. Çünkü ballı ekmekleri hazırlamak için gerekli malzemeler o dönem için ulaşılması çok da kolay olmayan pahalı malzemeler. Yine de zenginler bu kutlama ritüellerini zaman içinde sadece tanrıları, tanrıçaları için yapmakla kalmıyor, çocuklarının doğum günleri için de yapmaya başlıyor. Öyle ki kutlamaları sabaha dek sürdürdükleri, oldukça özel dilek, dua, hediye merasimleri yaptıkları söyleniyor.
Fransa'da kraliyet ve soylular için mutfaklarında özel olarak pasta hazırlayan pasta ustalarının olduğu dahi biliniyor. Ancak zaman içinde bu pasta ustalarının sayısı gitgide artıyor, pasta malzemeleri de daha ulaşılabilir hale geliyor ve dolayısıyla ustalar işlerini kaybetmeye başlıyor. Böyle olunca ustalıklarını gösterebilecekleri küçük dükkanlar, imalathaneler açmaya başlıyorlar. İşte dönemin pasta ustalarının bu hareketinin modern pastacılığın temelleri olduğu söyleniyor ve bugüne dek uzanan pastaneler (patisserie) yavaş yavaş ortaya çıkıyor.
Pastanın tarihi gelişimini en çok etkileyen diğer olaylar ise Amerika'nın keşfi sayesinde kakaonun yaygınlaşması, 18. yüzyılda farklı şekillerde pasta kalıplarının hazırlanıp piyasada yerini alması ve krem şantinin bulunması oluyor. Kakao, krem şanti ve pasta kalıplarının devreye girmesiyle bugünkü pastalara benzer şekilde katlı pastalar hazırlanmaya başlıyor. Sanayi devriminden sonra seri halde üretilebilen pastacılık malzemeleri sayesinde pasta yapımında kullanılabilecek ürün çeşitliliği artarken fiyatlar da daha uygun seviyelere iniyor ve halk da doğum günleri başta olmak üzere çeşitli kutlamalar için pastaları daha sık hazırlamaya ve tüketmeye başlıyor.
Ülkemizde pasta ile yapılan kutlamaların nasıl başladığına gelince, Osmanlı döneminde özellikle Rumeli'de gayrimüslimler sayesinde pasta tanınır hale gelmeye başlıyor. Öyle ki İstanbul ve çevresinde Ermeni ve Rumlar sayesinde pastacılık yaygınlaşıyor. Ancak bu durum Anadolu'da pek etkisini göstermiyor. Pasta kültürünün Anadolu'da yaygınlaşma sebebiyse Rusya ile olan yakınlaşmalar oluyor. Özellikle 19. yüzyılda Rusya'ya göç edip ardından geri dönen Karadenizliler orada öğrendikleri bu mesleği ülkelerine taşıyor. Başta Rizeliler olmak üzere pek çok Karadenizli o dönemlerden itibaren ülkenin çeşitli şehirlerinde pastaneler açarak pastanın çok daha bilinir hale gelmesine olanak sağlıyorlar. Ülkemizde bugün hala pastacılık konusunda Rize Çamlıhemşin'den çıkan pasta ustalarının namı biliniyor.
Pastanın şaşırtıcı ve lezzet dolu bu tarihi yolculuğunu okurken aklınıza sık sık en sevdiğiniz pastalar geldiyse sizi hemen buraya doğru alalım, ardından da mutfakta buluşalım: Pasta Tarifleri
Yorumlar
0