hashas-tohumlu-kek

Polonya'nın Gelenekleriyle Harmanlanan, Noel'e Özel 12 Yemeği

Favorilerime
Ekle

Türkiye-Polonya ilişkilerinin 600. yılı kutlama programı adına Culture.pl, Yemek.com için yazdı.

Noel Arifesi yemekleri Polonya’nın en önemli kutlamalarından biridir. Bu yemekler genellikle aile içerisinde düzenlenir. Yine de her zaman bir Tanrı misafiri için masaya ekstra bir tabak eklenir. Yemeklerin çoğu, yılda ancak bir kere ve bugüne özel olarak pişirilir.

Noel Arifesi ritüelleri inançtan çok gelenekler tarafından yönetilir. Bu nedenle de Hıristiyan (Katolik ağırlıklı) muhafazakar aileler ve modern veya dinsiz aileler, benzer bir masanın etrafında bir araya gelir. Ete izin verilmez. Tabakta ne varsa kışın bulunabilen geleneksel ve mevsimsel yiyeceklerdir. Noel Arifesi gelenekleri, mutfağa dair olanlar da dahil, eski Pagan gelenekleri, Katolik Kilisesi tarafından tanıtılan dini gelenekler, yerel adetler ve çeşitli halk kültürlerinin bir karışımıdır. On iki adet yemek ve tatlıdan oluşan akşam yemeği birkaç saat sürer. Yemeğin devamında da hediyeler verilir. Noel Arifesi menüleri kimi zaman çok kültürlü olmanın getirilerini yansıtır niteliktedir. Bunun nedeni Yahudilerin, Polonyalıların, Almanların, Litvanyalıların ve diğer azınlıkların geçmişte bir arada yaşamalarıdır.

Noel Arifesi yemeği gökyüzündeki ilk yıldız belirdiğinde başlar. Tüm aile bireyleri Noel gofretlerini (Oplatek) beraberce kırıp sağlık ve refah üzerine dileklerini paylaşmadan hiçbir şey yenmez. Yemek sırasında herkes tüm yiyeceklerden tatmalıdır. Geleneklere göre, İsa’nın ahırdaki bir yemlikte doğduğunu hatırlatmak için masa örtüsünün altına saman taneleri yayılır.

Neden 12 yiyecek?

polonya-noel-yemekleri

Geleneğe göre Polonya, Noel Arifesi yemeklerinde on iki geleneksel yemek yenir. Bu sayı zenginliğin, 12 Havari’nin sembolüdür ve yılın on iki ayını temsil eder. Geçmişte menüdeki yemek sayısı tek sayıydı.

Geleneksel yemeklerin hazırlığı oldukça fazla zaman alır. Birçok restoran ve dükkan hazır ürünler sunmasına rağmen Polonyalılar, daha lezzetli olduğu için hâlâ geleneksel aile tarifleriyle yemek pişirmeyi tercih ederler. Bazı özel yiyecekler bölgeye göre değişiklik gösterebilir, ancak yiyeceklerin çoğu evrenseldir.

Mantarlı ravyoli ve kırmızı pancar çorbası

kirmizi-pancar-corbasi-polonya

Noel Arifesi yemeği genellikle kırmızı pancar çorbası ile başlar. Muhtemelen en popüler çorbadır. Noel versiyonu normal tarife göre değişiklik gösterir. Noel pancar çorbası birkaç gün önce hazırlanmaya başlanacak olan "zakwas" adlı ekşi bir ana malzeme gerektirir. Soyulup doğrandıktan sonra, kaynatılıp soğutulmuş suda 4-5 gün boyunca mayalanmaya bırakılmış pişmemiş pancarlardan oluşur. Tercihe göre mayalama suyuna sarımsak da eklenebilir. Bu malzeme daha sonra, kurutulmuş yabani mantarlardan yapılmış hafif bir çorba veya sebze suyu ile karıştırılır. Geleneksel Noel çorbası genellikle, içi ıslatılmış ve ardından kıyılmış, kuru mantar ve kızarmış soğanla doldurulmuş ufak hamur işleriyle servis edilir. Bunlara küçük kulak anlamına gelen “uszka” adı verilir. Pancar çorbası ülkenin güneyinde daha yaygındır.

Mantar Çorbası

mantar-corbasi-polonya-noel-yemekleri

Bu çorba da Noel Arifesi yemeğinde sıklıkla servis edilir ve kurutulmuş orman mantarlarından (en iyisi çörek mantarıdır) yapılır. Kurutulmuş orman mantarı, Polonya mutfak mirasının en lezzetli unsurlarından biridir. Bu nefis çorba genellikle kare ya da ince erişte ile yapılır. Diğer geleneksel Noel Arifesi çorbaları; tatlı su balığı çorbası (örneğin sazan), beyaz pancar çorbası, vejetaryen Noel Arifesi ekşi çavdar çorbası ya da eski moda bir tat olan tatlı badem çorbasıdır.

Noel Arifesi Sazan Yemeği

noel-arifesi-sazan-yemegi-polonya

Polonya’nın sazan çiftliği geleneği en az 700 yıl öncesine kadar uzanır. Yine de Polonya mutfak geleneklerinin seçkin bir parçası haline gelmesi ancak II. Dünya Savaşı'ndan sonra gerçekleşir. Sazan balığı, uzun levrek, yılan balığı veya turna balığı gibi asil balıklardan daha popülerdir. Polonyalılar sazan türleri geliştirmektedir, bu türler bölgesel olarak çok kaliteli balıklar olarak bilinir. Noel Arifesi sazanına genellikle kurutulmuş mantarlı sıcak lahana turşusu ve sebze veya patates salatası eşlik eder. Beyaz soslu sazan, kurutulmuş mantar ve kremalı sazan veya maydanoz ile doldurulmuş sazan gibi pek çok yerel, eski ve ilginç sazan yemeği tarifleri vardır.

Yahudi Usulü Sazan

yahudi-usulu-sazan-polonya-yemekleri

Küçük Polonya (Malopolska) bölgesinde birçok aile Noel Arifesi yemeğinde Yahudi Usulü Sazan yapmaya devam ediyor. Geçmişte Orta-Doğu Avrupa'da yaşayan Aşkenaz Yahudileri’nin geleneksel bir yemeğiydi. Yahudi Usulü Sazan yemeği için balık parçaları et suyunda yavaşça pişirilir. Soğan, badem, kuru üzüm ve yumuşak ekmek eşliğinde doğal jölesinde servis edilir.

Ringa Balığı

ring-baligi-polonya-yemekleri

Polonya'da yılın her dönemi çok popüler olan ringa balığı, Noel Arifesi’nde de menünün asları arasındadır. İskandinav ve Baltık ülkelerindeki Polonyalılar bu sağlıklı balığın nasıl yapılacağını gerçekten iyi bilir. Bu nedenle Polonya mutfağı oldukça geniş kapsamlı bir ringa balığı reçetesine sahiptir. En popüler tarifler ise klasik yağda, en iyisi sağlıklı keten yağı, ringa balığı filetosu (matjes) ya da krema, ekşi elma, doğranmış soğan ile kök sebze veya patates salatası eşliğinde servis edilenidir.

Pierogi

Pierogi, Polonya’nın yurt dışında en çok tanınan yiyeceği. Bu yarım daire şeklindeki hamurların Noel versiyonunun içi lahana veya lahana turşusu ve kurutulmuş orman mantarları ile doldurulur. İlginç bölgesel çeşitler arasında en öne çıkanlar doğu bölgelerinden gelir. Doğu’dan gelenler arasında füme ve kurutulmuş erik veya haşhaş tohumları ile doldurulmuş tatlı pierogi bulunur.

Lahana Turşusu Kavurması

Filmoteka Narodowa

Filmoteka Narodowa

Polonya’daki Noel Arifesi’ne yoğun lahana turşusu kokuları eşlik eder. Lahana turşusu Polonya’da beslenmenin önemli bir parçasıdır. Neredeyse herkes Noel menüsünde Pierogi malzemesi olarak veya orman mantarları ve beyaz fasulye gibi garnitür olarak servis etmek üzere lahana turşusu kavurur. Bazıları lahana turşusunu ıslatılmış kuru üzümle yemeyi de sever.

Lahana ruloları (golabki)

Aslına bakarsanız bildiğimiz lahana dolmasının farklı bir versiyonu diyebiliriz. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi lahana, Polonya’da yıl boyu tüketilen yiyeceklerden biri. Golabki, günlük mutfakta etli olarak pişirilir ancak Noel’de iş değişir. Bu özel gecede Golabki, vejetaryen bir malzeme olarak tahıl ürünleri (buğday, kırık arpa veya pirinç ve kurutulmuş orman mantarı) kullanılarak hazırlanır.

Kutia

kutia-polonya-yemekleri-noel

Kutia, Noel Arifesi akşam yemeği için özel olarak yapılan Doğu Avrupa kökenli eski bir tatlıdır. Bugün hala kökleri Polonya’nın eski doğu kesiminden gelen birçok ailenin evinde yapılır. İşlenmemiş buğday, pişmiş haşhaş tohumu, bal, az miktarda Porto şarabı veya kırmızı şarap ile ıslatılmış kuru meyve veya meyve şekerlemesi ile çeşitli yemişlerin (genellikle badem, ay çekirdeği veya ceviz) karışımından yapılır.

Eski Polonya’dan piernik

polonya-piernik-noel-yemekleri

Zencefilli kek pişirmek, Polonya’da birkaç yüzyıllık bir gelenektir. Eski Polonya mutfağı zencefil, tarçın ve hindistan cevizi gibi egzotik baharatlar açısından zengindi. Bu mutfaktan olan geleneksel “piernik” bugün hala birçok evde pişirilir. Yapması fazlaca zaman ve dikkat gerektirir. Hamurunda bal, domuz yağı (kuyruk yağı da kullanılabilir), şeker, yumurta, un ve birkaç zencefilli kek baharatı kullanılır. Kekin kıvamını bulması ve özel zencefilli aromasını elde edebilmesi için iki hafta öncesinden hazırlamaya başlamak ve birkaç gün önceden de pişirmek gerekir. Daha sonrasında keki tam ortasından keserek ortasına bir katman özel erik reçeli "powidla" sürülür. Piernik, uzun süre taze kalan bir kektir.

Kuru meyve kompostosu

kuru-meyve-kompostosu

Polonyalılar kuru ve füme meyveleri çok sever, Noel yemeklerinde özellikle kullanırlar. Komposto, Noel Arifesi yemeğinin sonunda sunulan geleneksel ve popüler bir içecektir. Pişmiş kuru ve füme meyvelerden hazırlanır, genellikle de erik, elma, armut, üzüm ve kayısı kullanılır. En çok da sindirimi hızlandırdığı için tercih edilir.

Haşhaş tohumlu kek (Makowiec)

hashas-tohumlu-kek

Bu küçük, siyah renkli tahıl refahı sembolize eder, bu nedenle de Noel menülerinin olmazsa olmazlarındandır. Haşhaş tohumlu kek yıl boyunca yenir, ancak geleneksel Noel haşhaş tohumu keki biraz farklıdır. Hamur katmanları ince ve tatlı, haşhaş tohumu kreması katmanları kalın olmalıdır. Bazı bölgelerde Noel Arifesi yemeği için haşhaş tohumu ile farklı farklı tarifler de yapılır. Geleneksel bir haşhaş tohumu keki olan "Makówki", Silezya’nın olmazsa olmazlarındandır. Bir de, kurutulmuş meyve, bal, ve kurutulmuş meyve kompostosu ile servis edilen süt veya suya batırılmış ekmek ruloları, “Makielki" vazgeçilmezlerindendir.

Çeviren ve düzenleyen: Didem Bilgin


Doyamayanlar için bir de videomuz var!

Yorumlar

0 yorum yapılmış

Vallahi Bırakmayız, Bir Tabak Daha?