Bal Kabağı Meyve mi Sebze mi?

Kış sofralarının neşesi, tatlıların yıldızı, bazen çorba bazen kek formuyla karşımıza çıkan bal kabağı, mutfakta çok yönlülüğüyle tanınır. Ama yıllardır süregelen bir merak vardır: Bal kabağı meyve mi, sebze mi? Çoğumuz onu tatlılarda kullandığımız için “meyve” olduğunu düşünürüz; ama tuzlu yemeklerde de yer aldığı için bazıları “sebze” der. İlginçtir ki, her iki cevap da yanlış sayılmaz.

Gündelik dilde “sebze” genellikle tuzlu yemeklerde kullanılan bitki bölümlerine verilen bir isimdir. Ancak botanik bilimi, bu konuda mutfaktan biraz daha katıdır. Gelin, bal kabağının kimliğini hem bilimsel hem mutfaksal açıdan netleştirelim.

İçindekiler

• Bal kabağı nedir?

• Bal kabağı, kabakgiller (Cucurbitaceae) familyasına ait bir bitkidir. Aynı ailede kabak, kavun, karpuz ve salatalık da bulunur.

• Dış kabuğu sert, içi turuncu renkli ve lifli bir yapıya sahiptir. İç kısmında çok sayıda tohum barındırır.

• Amerika kökenlidir, özellikle Orta Amerika’da binlerce yıl önce yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde Türkiye’nin Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde bolca üretilir.

• Tatlı bal kabağı (turuncu renkli, yoğun aromalı), yemeklik kabak (açık renkli), ve dekoratif minik süs kabakları olmak üzere birçok türü vardır.

• Bal kabağı meyve midir, sebze midir?

• Botanik açıdan: Bilimsel olarak bal kabağı bir meyvedir. Çünkü meyve, bitkinin çiçek kısmından gelişen ve içinde tohum barındıran bölümüdür. Bal kabağı da çiçekten oluşur ve tohum içerir. Aynı nedenle domates, salatalık, patlıcan ve biber de teknik olarak “meyve” sayılır.

• Mutfak açısından: Tat ve kullanım biçimi açısından bal kabağı genellikle sebze gibi kullanılır. Tuzlu yemeklerde, çorbalarda veya fırın yemeklerinde yer alması onu “sebze” kategorisine yaklaştırır.

• Karışıklığın nedeni: Bilim insanları meyve derken biyolojik yapıya bakar; biz mutfakta daha çok lezzet ve kullanım amacına göre sınıflandırırız. Tatlı bir meyve olan elma ile aynı özellikleri taşısa da, bal kabağının lifli yapısı ve tokluk hissi sebze gibi algılanmasına yol açar.

• Bal kabağı mutfakta nasıl kullanılır?

Fırında Kabak Tatlısı Tarifi

• Tatlılarda: Bal kabağının mutfakta en bilinen hali, klasik Türk mutfağının sevilen tatlısıdır. Bal kabağı tatlısı, hem rengi hem de kıvamıyla sofraların kış klasiğidir. Şekerle pişirilen, ardından tahin ve cevizle süslenen bu tatlı, lif ve beta-karoten açısından da oldukça zengindir.

• Kek ve pasta tariflerinde: Bal kabağı püresi, keke nem ve doğal tat verir. Özellikle tarçın, muskat ve zencefil gibi baharatlarla birleştiğinde sonbaharın en sıcak aromalarını ortaya çıkarır.

• Çorbalarda: Bal kabağı çorbası, pürüzsüz dokusu ve hafif tatlı aromasıyla kış aylarında sıklıkla tercih edilir. Zencefil veya kremayla zenginleştirildiğinde hem doyurucu hem de şifalı bir çorba haline gelir.

• Fırın yemeklerinde: Bal kabağı, patates veya havuçla birlikte fırında pişirildiğinde doğal bir tat dengesi oluşturur. Hafif tatlılığı, tuzlu soslarla birleştiğinde şaşırtıcı derecede uyumlu bir lezzet verir.

• Bebek mamalarında: Doğal tatlılığı ve kolay sindirilebilir yapısı sayesinde 6. aydan itibaren bebek beslenmesinde püre formunda yer alabilir.

• İçeceklerde: Özellikle “pumpkin spice latte” gibi kahve karışımlarında püre formuyla kullanılır. Son yıllarda soğuk sıkım meyve sularına da eklenmektedir.

• Bal kabağı hakkında sık sorulan sorular

• Bal kabağı meyve sınıfına mı girer?

Evet. Bilimsel sınıflandırmaya göre bal kabağı meyvedir, çünkü bitkinin çiçeğinden gelişir ve içinde tohum taşır.

• Tatlı kabağı ile yemeklik kabak arasında fark var mı?

Evet. Tatlı kabağı genellikle daha sert, daha tatlı ve yoğun turuncu renktedir. Yemeklik kabak ise açık renkli, su oranı yüksek ve daha hafif aromalıdır.

• Bal kabağını çiğ tüketmek mümkün mü?

Evet, ancak dikkatli olunmalıdır. Taze, tatlı türler (örneğin muskat kabakları) az miktarda çiğ olarak yenebilir. Sert ve ham kabaklar çiğken mideyi rahatsız edebilir.

• Bal kabağı çekirdeği meyve mi, tohum mu?

Bal kabağı çekirdeği, meyvenin içindeki tohum kısmıdır. Yani yeni bir kabak bitkisi yetiştirmek için kullanılabilir. Kuru halde kavrulup tüketilmesi oldukça sağlıklıdır.

• Bal kabağını dondurmak mümkün mü?

Evet. Bal kabağını soyup küp küp doğrayın, haşlayıp süzün, soğuduktan sonra buzdolabı poşetlerine koyarak dondurucuda 6 aya kadar saklayabilirsiniz. Tatlı veya çorba yapacağınız zaman doğrudan çözülmeden pişirebilirsiniz.

Kaynaklar

• Food and Agriculture Organization (FAO) – Vegetable Crops Database

• United States Department of Agriculture (USDA) – Food Data Central

• TÜBİTAK Gıda Bilimleri Dergisi