Süt veya yoğurdun yağı alınarak kaynatılmasıyla elde edilen çökelek, besin yönünden zengin ve oldukça hafif bir peynir türüdür. Anadolu’da “kesik”, “ekşimik”, “torak”, “hamçökelek”ve “keş” isimleriyle de bilinmektedir. Çökelek ülkemizin birçok yöresinde farklı şekillerde hazırlanıp saklanmaktadır. Örneğin Antalya yöresinde uzun süre dayanabilmesi için zeytinyağı içerisinde saklanır.

Tarsus’ta ise terbiyelenerek küplere basılır ve muhafaza edilir. Hatay yöresinde tuz, kırmızı biber, kekik gibi baharatlarla karıştırıldıktan sonra kurutulur. Doğu Anadolu’da Malatya ve Erzincan civarında deri içinde muhafaza edilen çeşidi yaygındır. Özel otlarla birlikte keçi tulumunun içerisine basılır ve toprağa gömülerek saklanır. Bu tür çökelekler aylarca bozulmadan dayanır.

Çökelek nasıl yapılır?

Tuzsuz ve hafif peynir sevenler için iyi bir alternatif sunan çökelek, günümüzde birçok farklı yöntemle üretilebilmektedir. Geleneksel yöntemle çökelek yapmak için yayık kullanılır. Yoğurdun yağı, yayık yardımıyla alındıktan sonra kalan ayran pişirilir ve suyundan ayrılır. Ardından kalan malzeme bir bez ya da bezden yapılan bir torbaya doldurulur. Üzerine ağırlık yerleştirilir. Böylece kalan suyu da çıkarılarak çökelek elde edilir.

Modern yöntemde ise, bir tencereye süt doldurulur. Süt kısık ateşte kaynatılırken içine bir miktar limon suyu eklenir. Limon asidi, sütün topak topak hale gelerek kesilmesini sağlar. Üste çıkan malzeme tülbent ya da süzgece alınarak kalan suyu da süzülür ve çökelek hazırlanmış olur.

Çökelek neye iyi gelir?

- A ve C vitamini ile kalsiyum ve fosfor kaynağı olan çökelek gelişim çağındaki çocuklar için oldukça yararlı bir besindir. Yaşlılarda ise kemik erimesi riskini azaltır.

- Yağ oranının düşük olması nedeniyle kilo kontrolüne yardımcı olur.

- Yüksek protein içeriği ile vücudun kas kütlesinin arttırılmasını sağlar.

- Bağışıklık sistemini destekleyerek bedenin hastalıklara karşı savaşmasını kolaylaştırır, kanser riskini azaltığı düşünülmektedir.

- Çökelek kullanılarak hazırlanan cilt maskesi, cildi yağdan arındırır. Ciltte lekelerinin rengini açar ve yeni leke oluşumunu önler.

Çökelek ile neler yapılır?

Yörük geleneğinin önemli bir parçası olarak kabul edilen çökelek, klasik Türk mutfağında geniş bir kullanım alanına sahiptir. Çökelek kullanılarak hazırlanan pide, saç böreği, peynir salatası, kömbe, piyaz ve kavurma gibi pek çok yemek kahvaltı sofralarından akşam yemeklerine kadar pek çok yerde tüketilmektedir.

Görselin kaynağı: http://peynirdunyasi.org

Peynir