Turp Hangi Mevsimde Yetişir? Mevsimi, Toprağı ve Evde Yetiştirme Rehberi

Mutfağımızda kimi zaman çıtır bir salatanın içinde, kimi zaman turşu kavanozunun kenarında karşımıza çıkan turp, aslında düşündüğümüzden çok daha karakterli bir sebze. Mevsimi doğru yakalandığında içi şeker gibi olur; geç kalındığında acılığı artar, sulu dokusu yerini lifli bir yapıya bırakır. Bu yüzden “turp hangi mevsimde yetişir?” sorusu, sadece merak edenlerin değil, bahçesinde minik bir sebze köşesi kurmak isteyenlerin de aklındaki ilk sorulardan biri. Çünkü mevsimi doğru anlamadan turp yetiştiriciliğine giriştiğimizde sonuç çoğu zaman yüz güldürmez ne yazık ki.

Turpun bizdeki yeri biraz da çocukluğumuzu hatırlatır. Kış akşamlarında sofraya konan kırmızı turpun ferah aroması, pazardan alınmış köy turplarının o hafif topraksı kokusu… Dahası, turpun “turp gibi olmak” deyimimize ilham vermesi bile onun yıllardır sağlıklı beslenmenin sembolü olduğunun kanıtlarından biri. İşte bugün, yalnızca mevsimini değil; iklimini, toprağını, evde nasıl yetiştirileceğini ve hangi noktalara dikkat edilmesi gerektiğini A’dan Z’ye ele alıyoruz. Buyursunlar...

İçindekiler

• Turp hangi mevsimde yetişir?

Turpun mevsimi, aslında onun serin havayı sevmesiyle doğrudan ilişkilidir. Kök sebzelerin çoğunda olduğu gibi turp da aşırı sıcaklarda hızlı gelişemez; toprağın serinliği ve nemi onu daha mutlu eder.

Temel bilgiler:

• Turp serin mevsim sebzesidir; optimum gelişim sıcaklığı genellikle 10–20°C arası kabul edilir.

• Türkiye’de sonbahar ve kış ayları turpun ana yetiştirme dönemidir.

• İlkbaharda da ekilebilir; ancak havalar hızla ısındığında turp kök yapısını tamamlamadan “çiçeğe kaçabilir”.

• Erken sonbahar ekimi yapılan turplar hem daha lezzetli hem de daha dolgun olur.

• Yaz sıcağında turp yetiştirmek zordur; kökler küçük kalır, içleri süngerimsi olabilir.

Neden serin mevsimi sever?

• Serin havada kök gelişimi kontrollü ilerler; hızlı ve sağlıklı bir şişme olur.

• Sıcaklık arttığında bitki stres yaşar ve savunma mekanizması olarak acılık bileşenleri (glikozinolatlar) artabilir.

• Sıcak dönemlerde toprak nemi hızla buharlaştığı için sulama dengesi bozulur; bu da çatlamış turplara yol açabilir.

• Turp hangi iklimde ve bölgede yetişir?

Turp, şaşırtıcı şekilde uyumlu bir sebzedir. Ancak performansını en iyi serin ve ılıman iklimlerde gösterir. Türkiye'nin coğrafi çeşitliliği düşünüldüğünde, turp neredeyse her bölgede yetişebilir.

Temel bilgiler:

• Ilıman ve serin iklimler turp için idealdir.

• Marmara, İç Anadolu, Karadeniz ve Ege’nin iç kesimleri turp yetiştiriciliğinde öne çıkar.

• Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu gibi sıcak bölgelerde turp yetiştirilecekse, ekim zamanı sonbahar sonu – kış başına kaydırılır.

• Yüksek rakımlı yerler turp için avantajlıdır; çünkü yazları bile daha serindir.

• Kışın çok sert geçtiği bölgelerde ise tünel sera veya basit örtü yöntemleriyle (çift kat örtü, naylon tünel) koruma sağlanabilir.

Mikroklima etkisi:

• Küçük bahçelerde duvar kenarları gibi gölge–yarı gölge alanlar turp için iyi mikroklima oluşturur.

• Rüzgara açık alanlarda toprak çabuk kurur; bu nedenle hafif korunaklı yerler tercih edilir.

• Turp hangi toprağı sever?

Turp söz konusu olduğunda toprağın yapısı her şeydir. Çünkü turp, tüm lezzetini ve şeklini kökünden aldığı için kökün rahatça büyüyebileceği bir ortam sunmak şarttır.

Turpun sevdiği toprak özellikleri:

• Gevşek, iyi drene olmuş (su tutup çamurlaşmayan) topraklar en idealidir.

• Kökün aşağı doğru serbestçe ilerleyebilmesi için kumlu–tınlı toprak dokusu önerilir.

• pH aralığı 6.0–7.5 arasında olmalıdır; aşırı asidik ya da alkali toprak kök gelişimini yavaşlatır.

• Organik maddece zengin toprak turpun aromasını belirgin şekilde iyileştirir.

• Toprakta büyük taş, çakıl veya sertleşmiş tabaka varsa turplar şekilsiz ya da çatallı büyüyebilir.

Neden gevşek toprak gerekir?

• Turp hızlı büyüyen bir kök sebzedir; sıkışık toprakta büyüme baskılanır.

• Hava geçirgenliği iyi olan topraklar, kökün oksijen almasını kolaylaştırır.

• Çamurlu ve ağır topraklar turpu bozabilir; ayrıca hasat sırasında kopma riski artar.

• Evde turp nasıl yetiştirilir?

Evde turp yetiştirmek, özellikle bahçe deneyimine başlamak isteyenler için en kolay ve en keyifli adımlardan biridir. Çünkü turp hızlı büyür; genellikle 25–40 gün içinde hasada gelir. 

Gerekli malzemeler:

• Derinliği en az 20–25 cm olan bir saksı

• Gevşek dokulu, sebze yetiştirmeye uygun torf + perlit karışımı

• Turp tohumu (kırmızı, beyaz veya siyah tür)

• Sprey suluk veya hafif ayarlı sulama kabı

Nasıl yapılır?

1. Turp yetiştirmek için önce saksının altının delikli olduğundan emin olun ve tabana bir miktar drenaj materyali (çakıl veya ponza taşı) ekleyin.

2. Toprak karışımını saksıya doldurun, üstte 3–4 cm boşluk bırakın.

3. Parmağınızla 1–1,5 cm derinliğinde minik çukurlar açın ve tohumları bu çukurlara bırakın.

4. Üzerlerini hafifçe kapatın; toprağı bastırmayın, gevşek kalsın.

5. İlk can suyunu yavaşça verin; toprak tamamen ıslansın ama çamurlaşmasın.

6. Saksıyı yarı güneş alan (günde 3–4 saat ideal) bir konuma yerleştirin.

7. Çimlenme 3–7 gün içinde başlayacaktır; bu dönemde toprağı sürekli nemli tutun.

8. Fideler 3–4 cm olduğunda sık ekilmiş yerlerde seyreltme yapın; aralarında 4–5 cm boşluk bırakın ki turp yetiştirmek için kökler rahatça büyüyebilsin.

9. Büyüme döneminde sulamayı dengeli yapın; toprak kurudukça sulayın, ancak fazla sulama kökleri çürütebilir.

10. Yaklaşık 30–40 gün sonra turplarınız hasat boyutuna gelir; son adımda kökleri hafifçe çekerek çıkarın ve böylece turp yetiştirmek deneyiminizi başarıyla tamamlayın. Emeklerinize sağlık.

• Turp yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gerekenler

Turp yetiştirmek kolay gibi görünse de birkaç kritik noktayı atladığımızda verim ve lezzet hızla düşebilir. İşte bizce en önemli olanlar:

Dikkat edilmesi gereken temel noktalar:

• Düzenli sulama: Turp çok su istemez ama kuraklığa da gelemez. Toprak daima hafif nemli olmalı.

• Sıcaklığa dikkat: 25°C üzeri sıcaklıklar kök gelişimini bozar; mümkün olduğunca serin dönemlerde ekim yapılmalı.

• Hızlı besleme uygulamaları: Turp kısa gelişim dönemine sahip olduğu için ağır gübrelemeye gerek yoktur; aşırı azot turpu yapraklandırır ama kökleri zayıflatır.

• Seyreltme şart: Yakın ekilen turplar birbirini boğar; kökler şekilsiz olur.

• Toprak hazırlığı: Ekimden önce toprağın iyice kabartılması, taş ve sert tabakanın temizlenmesi büyük fark yaratır.

• Zararlılar: Kök sebzelerde yaygın olan toprak pireleri ve yaprak bitleri için doğal çözümler (ör. sabunlu su spreyi) yeterlidir.

• Hasat zamanı: Turpları geç toplarsanız içleri boşalabilir veya lifli bir dokuya dönüşebilir.

Kaynaklar:

• Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü teknik föyleri: https://www.tarimorman.gov.tr

• FAO Bitki Üretimi Rehberleri: https://www.fao.org