Neredeyse tüm dünyanın "Turkish delight" olarak tanıyıp sevdiği, köklü tarihi ve yumuşacık dokusuyla yıllara meydan okuyup bugünlere dek gelen en özel lezzetlerimizden biri lokum.
Mis gibi gül kokulu lokumdan Antep fıstıklısına, onu çeşit çeşit malzemeyle yapabiliyor, kuş lokumundan çifte kavrulmuşuna, şekli ve yapılışında da farklılıklar oluşturabiliyoruz üstelik. Peki ya Türk kahvesinin vazgeçilmez yancısı, bayramlarımızın olmazsa olmaz ikramlığı Türk lokumunu ne kadar iyi tanıyoruz dersiniz?
Onun tarih boyunca başından geçenleri öğrenince bir kez daha hayran kalacak, "İyi ki hala her yerde bulabiliyor, hatta evde dahi yapabiliyor ve iyi ki tadını doya doya çıkarabiliyoruz" diyeceksiniz.
Buyursunlar, Türk lokumunun dünden bugüne başından geçenleri birlikte öğrenelim.
Köklü tarihiyle yumuşacık Türk lokumunun hikayesi
Lokumun tarih boyunca başından geçenleri öğrenmeden önce ismini nereden aldığını bilerek başlayalım, onu yakından tanımaya tek atımlık lokmalar halinde olmasının lezzetli sırrıyla başlayalım. Arapçada "rahat-ul hulküm" olarak adlandırılan ve "boğaz rahatlatan" anlamına gelen kelimeden ismini aldığı düşünülen lokumun, yine Arapça ve Farsçadaki "lukme", “lokma” yani "ağza bir defada atılan yiyecek parçası" kelimelerinden etkilenilerek isimlendirildiği düşünülüyor.
Geçmişine baktığımızda ise lokum hakkında birçok rivayet olduğunu görmek mümkün. Örneğin Anadolu topraklarında 15. yüzyıldan bu yana yapıldığı en çok anlatılanlar arasında. Ancak dünyaca ünlü olmuş bu lezzet hakkında farklı hikayeler de yer aldığı için kimilerine göre lokum Anadolu topraklarında karşımıza ilk kez 18. yüzyılda çıkıyor.
Bu hikayeye göre 18. yüzyılın sonlarına doğru dönemin padişahı Abdülhamit sert şekerlemeler yerine yumuşak bir şekerleme istiyor ve bunun üzerine bir yarışma yapılıyor. Yarışma sonucunda Ali Muhiddin Hacı Bekir birinci seçiliyor ve onun ellerinden çıkan yumuşak şekerlemeler, yani bugün de afiyetle yediğimiz lokumlar saray mutfağında yerini alıyor. Yine Ali Muhiddin Hacı Bekir sayesinde o dönem bolca üretilerek halkla da buluşturulan lezzet, hem giderek daha popüler bir hale geliyor hem de Türk lokumunun ününün Avrupa'ya taşınması sağlanıyor. "O nasıl oluyor?" derseniz, İngiliz bir gezgin sayesinde.
19. yüzyılda, lokum halk ve sarayda afiyetle yenmeye tüm hızıyla devam ederken İngiliz bir gezgin de ziyareti sırasında lokumun tadını çok seviyor ve dönüş yolculuğuna çıkmadan hemen önce yanına bolca lokum alıyor. Onunla birlikte Avrupa'nın yolunu tutan yumuşacık lokumlar orada da çok beğenilince tıpkı onun gibi birçok gezgin lokumun tadına bakmak için ziyaretlere başlıyor, ülkelerine dönerken de yanlarına bolca lokum almayı ihmal etmiyorlar. Hal böyle olunca lokumun ünü de günden güne artıyor ve bu lezzet, Avrupa'da da çok bilinen bir tat haline geliyor. İsmi ise bugün de dünyanın birçok yerinde bilindiği gibi "Turkish delight" olarak anılmaya başlıyor.
O dönemlerde yapımında temel olarak su, nişasta ve bal ya da pekmez kullanılan lokuma kıvam vermek ise herkesin harcı olamayacak, ustalık gerektiren bir yetenek olarak görülüyor. Bu sebeple lokumu güzel kıvamlı yapanlar değer görürken zaman içinde lokum yapımında bal ya da pekmez yerine toz şeker kullanılmaya başlıyor. Öyle ki 1844 yılında basılmış bir yemek kitabı olan "Melceü’t – Tabahhin" isimli kitapta yer alan “rahatü’l hulkum” tarifinde de su, nişasta ve şeker temel malzemeler olarak anlatılıyor.
Bunun yanında sade lokuma farklı rayihalar katmak için bu 3 malzemeyle güzel bir kıvam yakalandıktan sonra içine gül suyu, limon suyu gibi farklı malzemeler eklenmeye başlıyor. Zamanla fındık, fıstık gibi kuru yemiş taneleri de lokumun içinde yerini almaya başlıyor ve bu sayede her damağa hitap edebilecek farklı lezzetler de yakalanıyor. Bu noktada önemli olanın ise ek malzemelerin lokuma mutlaka kıvam kazandırdıktan sonra ilave edilmesi oluyor. Üzerine gelen pudra şeker ise lokum tanelerinin birbirine yapışmaması için kullanılmaya başlıyor. Zamanla lokum tarifi şekil değiştirse de aslına en sadık olarak hazırlanan yiyeceklerden biri olmaya devam ediyor.
Bu kadar çok lokumdan bahsetmişken evde deneyebileceğiniz bir versiyonundan da söz etmeden bitirmek olmaz. Aslını ustasından ellerinden yemeyi sevsek de evde kendiniz de benzer bir lokum lezzeti yakalamak isterseniz hemen şu tarifimize göz atın deriz: Portakallı lokum tarifi
Yorumlar
0