Aynalı Sazan Nedir, Nasıl Pişirilir?

Türkiye’nin tatlı sularında en çok rastlanan balıklardan biri olan aynalı sazan, hem amatör balıkçılığın gözdesi hem de sofraların sevilen misafiridir. Adını, yan taraflarında bulunan iri ve parlak pullarının ayna gibi yansımasından alır. Görünüşü kadar lezzetiyle de dikkat çeker; yağlı, aromalı ve yumuşak dokulu etiyle özellikle fırın veya ızgarada nefis sonuç verir.

Ülkemizde neredeyse her gölde karşılaşılabilen bu balık, aynı zamanda sazan yetiştiriciliğinin temel türlerinden biridir. Uygun suda kolay üreyebilmesi ve dayanıklı yapısı, hem doğada hem de çiftliklerde sıkça görülmesini sağlar. Peki aynalı sazanı bu kadar özel yapan nedir? Hangi sularda yaşar, nasıl temizlenir, nasıl pişirilir ve gerçekten lezzetli midir?

İçindekiler

• Aynalı sazan nedir?

• Cyprinus carpio carpio olan aynalı sazan, Sazangiller (Cyprinidae) familyasına aittir. Aslında klasik sazanın (karp) bir alt türüdür.

• Gövdesi iri, sırtı yüksek, yan tarafları yassıdır. Vücudunun büyük kısmı pullarla kaplı değildir; bunun yerine birkaç sıra iri, parlak pul bulunur. Bu özelliği, ona “aynalı” adını kazandırmıştır.

• Yavaş akan veya durgun tatlı sularda yaşar. Dipte gezer, su bitkileri, böcek larvaları ve küçük kabuklularla beslenir.

• Farklı sıcaklık ve oksijen seviyelerine uyum sağlayabilen yapısı sayesinde göllerden barajlara kadar birçok ortamda yaşayabilir.

• Türkiye’de balık çiftliklerinde en çok yetiştirilen tatlı su balıklarından biridir. Hem ekonomik değeri hem de besin zenginliği nedeniyle tercih edilir.

• Aynalı sazanın özellikleri

• Renk ve görünüm: Genellikle bronz-gri renklidir, karın kısmı daha açık, sırt kısmı koyudur. Yan taraflarında büyük, parlak pullar bulunur. Bu pullar ışıkta “ayna gibi” parlar.

• Boyut: Ortalama 1–3 kilogram arasında olur; ancak uygun koşullarda 10 kilograma kadar büyüyebilir.

• Vücut yapısı: Yüksek sırtı, kalın ve yağlı etiyle tanınır. Bu yağ oranı, pişirildiğinde balığa hem yumuşaklık hem de yoğun bir tat verir.

• Tatlı su balığıdır: Nehir, göl, baraj ve sulama kanallarında yaşar. Tuzlu sulara dayanıklı değildir.

• Beslenme biçimi: Dipte yaşayan otçul bir balıktır; su bitkileri, yosunlar ve planktonlarla beslenir.

• Üreme dönemi: Genellikle ilkbahar sonu ve yaz başında (Mayıs–Haziran) yumurtlar. Yumurtalarını su bitkilerinin arasına bırakır.

• Lezzeti: Aynalı sazanın eti yağlı, sık dokulu ve aromatiktir. Bu nedenle fırın, ızgara veya buğulama gibi yöntemlerde harika sonuç verir.

• Aynalı sazan nerede yaşar ve ne zaman avlanır?

• Yaşam alanı: Türkiye’de hemen her bölgede görülür. Özellikle Marmara, Ege, İç Anadolu ve Karadeniz’in iç kesimlerindeki göl ve barajlarda yoğun olarak bulunur.

• Popüler bölgeler: Manyas Gölü, Eğirdir Gölü, Beyşehir Gölü, Bafa Gölü ve Sakarya Nehri çevresi, en bilinen doğal yaşam alanlarıdır.

• Su tercihleri: Ilık ve sığ suları sever. Dipte zaman geçirir, bu yüzden genellikle yemle çekilmesi gerekir.

• Avlanma dönemi: Türkiye’de 1 Mart – 30 Haziran tarihleri arasında avlanması yasaktır; bu dönem üreme dönemidir.

• Balıkçılık yöntemleri: Amatör balıkçılar genellikle mısır, solucan, hamur veya arpa gibi yemlerle avlar. Durgun sularda sabırlı bekleyiş esastır.

• Ekonomik değeri: Dayanıklı yapısı sayesinde çiftliklerde kolay yetişir. Uygun koşullarda yılda birkaç kez hasat alınabilir.

• Aynalı sazan nasıl temizlenir ve pişirilir?

Aynalı sazan tarifi:

Malzemeler:

• 1 orta boy (yaklaşık 1,5 kg) aynalı sazan

• 2 diş sarımsak (ezilmiş)

• 1 adet limon

• 2 yemek kaşığı zeytinyağı

• 1 tatlı kaşığı tuz

• Karabiber, kekik, pul biber (isteğe göre)

Nasıl yapılır?

1. Balığı temizlemeden önce üzerindeki pulları bir bıçak yardımıyla kazıyın. Pulları iri olduğu için kolayca çıkar.

2. Karın kısmını açarak iç organları dikkatlice çıkarın. İç kısmı bol suyla yıkayın.

3. Balığın başını isteğe göre bırakabilir veya ayırabilirsiniz.

4. Balığı kağıt havluyla kurulayın, her iki tarafına bıçakla 3’er çizik atın.

5. Zeytinyağı, sarımsak, limon suyu, tuz ve baharatlarla hazırladığınız sosu balığın içine ve dışına iyice yedirin.

6. Fırın kağıdı serili tepsiye alın. Üzerine birkaç dilim limon yerleştirin.

7. Önceden ısıtılmış 200°C fırında 30–35 dakika pişirin. Dilerseniz üzerine birkaç dilim domates ve soğan da ekleyebilirsiniz.

Alternatif yöntemler:

• Izgarada: Balık ızgarada pişirilecekse önce 1 saat marine edilmelidir. Her iki tarafı 7–8 dakika pişirmek yeterlidir.

• Tavada: Un ve mısır unu karışımına bulanarak kızartılırsa dışı çıtır, içi yumuşak olur.

Afiyet olsun.

• Aynalı sazanın besin değeri ve faydaları

• Zengin protein kaynağı: 100 gram pişmiş aynalı sazan yaklaşık 18–20 gram protein içerir. Kas gelişimi ve hücre onarımı için idealdir.

• Omega-3 yağ asitleri: Kalp ve beyin sağlığını destekler. Özellikle trigliserit seviyelerini düşürmeye yardımcı olur.

• Vitamin ve mineral deposu: B12, D vitamini, selenyum ve fosfor açısından zengindir. Bu sayede bağışıklık sistemini güçlendirir.

• Düşük kalorili: 100 gram pişmiş sazan balığı ortalama 120 kalori civarındadır. Diyet menülerinde rahatlıkla kullanılabilir.

• Kolesterol dostu: Doymuş yağ oranı düşük, doymamış yağ oranı yüksektir. Düzenli tüketimi kalp-damar sağlığına katkı sağlar.

• Beyin fonksiyonlarını destekler: Omega-3 yağları sayesinde çocukların ve yetişkinlerin bilişsel fonksiyonları üzerinde olumlu etkiler gösterir.

• Aynalı sazan hakkında sıkça sorulan sorular 

• Aynalı sazan lezzetli mi?

Evet, aynalı sazanın eti yağlı ve aromatik olduğu için özellikle fırında pişirildiğinde son derece lezzetlidir. Ancak temizliği ve pişirme süresi doğru ayarlanmazsa koku oluşabilir.

• Aynalı sazan ile normal sazan farkı nedir?

Aynalı sazanın vücudunda az sayıda iri pul bulunur, bu pullar parlak ve ayna gibidir. Normal sazan ise tamamen küçük pullarla kaplıdır. Eti ve lezzeti benzerdir, ancak aynalı sazan biraz daha yağlıdır.

• Aynalı sazan çiftlik balığı mı, doğal mı olur?

Her ikisi de mümkündür. Türkiye’de birçok baraj gölü ve balık çiftliğinde yetiştirilir. Doğal ortamda yakalananların aroması daha belirgindir.

• Aynalı sazan kılçıklı mı?

Evet, klasik sazan gibi kılçıklıdır; ancak orta büyüklükteki örneklerde kılçıklar daha incedir. Pişirme öncesinde sırt kısmına derin çizikler atmak, kılçıkların yumuşamasını sağlar.

• Aynalı sazan en çok nerede bulunur?

Türkiye’de Manyas, Eğirdir, Bafa ve Beyşehir gölleri, Sakarya ve Kızılırmak nehirleri en yoğun bulunduğu yerlerdir. Ayrıca çiftlik üretimi olarak da İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde yetiştirilir.

Kaynaklar

• Tarım ve Orman Bakanlığı Su Ürünleri Dairesi

• FAO Inland Fisheries Report

• TÜBİTAK Su Ürünleri Araştırmaları Dergisi