Bir ellerinde keskin baltaları, bir ellerinde dayanıklı kalkanları, sinirli sinirli, bağıra çağıra düşman üstüne koşan adamlar olarak tanıdığımız Vikingler, aslında tarihsel kariyerlerine tarla süren köylüler olarak başlamışlardı. Ellerinde silah yerine, orakla tırpan tutuyor, balık avlıyor, ağaç kesip kereste yapıyor, koyun, sığır besliyor ve soğuk hava koşullarında hayatta kalmaya çalışıyorlardı.
Vikingler; Norveç, İsveç, Finlandiya ve İzlanda başta olmak üzere, Kuzey Atlantik adalarını kapsayan, İskandinavya bölgesinin savaşçılıkları ve yağmacılıklarıyla meşhur halkı. Yaşadıkları topraklar, tarıma çok elverişli olmadığından, oldukça sınırlı sayıda tarımsal üretim yapabilmişler.
Adeta bu fakirlikten bıkmış gibi, elbette sıklıkla yaşadıkları büyük açlık dönemlerinin de etkisiyle, inşa ettikleri muazzam gemilerle denizlere, uzak ülkelere açıldılar. M.Ö. 8. yüzyıldan, M.S. 11. yüzyıla kadar ulaşabildikleri her yere yağma akınları düzenleyerek bu dönemin “Viking Çağı” olarak adlandırılmasına neden oldular.
Biraz zenginleşince, ticari faaliyetlerini genişlettiler. Ticaret yapmak ya da savaşmak için İstanbul’a kadar gelenler oldu. Hatta içlerinden biri Ayasofya’da izini bile bıraktı.
Vikinglerin yemek kültürleri, savaşçılıklarının bir göstergesi. Zorlu iklim ve coğrafya koşullarında yaşamlarını sürdürebilmek için de savaşmışlar resmen. Örneğin, deniz kıyılarından topladıkları kırmızı deniz otlarını kurutur, yemeklere katarlar, bizim kaşık otu olarak bildiğimiz bitkiden yemekler yaparlardı.
Soğan, fasulye, lahana, turp, yabani havuç, ısırgan, ıspanak gibi sebzeler yetiştirir; rezene, kuzukulağı, maydanoz, dereotu ve su teresi gibi otları da yemeyi bilirlerdi.
İskandinav topraklarında yabani olarak yani kendiliğinden yetişen yegane kuruyemiş olan fındığı da yerlerdi. Fakat ceviz ve bademi başka ülkelerden ithal ederek kullanırlardı.
Kakule, safran, toz biber, karanfil gibi baharatlarla ise Ortaçağ’ın sonlarına kadar tanışmamışlardı. Tanıştıklarında özellikle etleri tatlandırmakta kullandılar. Ayrıca sirke ve baldan yemekler için değişik sos tarifleri ürettiler.
1 öğün yeter: Yetişkin bir Viking'in alışkanlıkları
Yetişkin Vikingler “dagmal” (day meal) dedikleri kahvaltıda geceden kalma yemekleri, ekmek ve meyveyle birlikte yerlermiş. Çocuklara ise daha çok sütlü lapa, süt ve tereyağı verirlermiş. “Nattmal” (night meal) dedikleri akşam yemeğinde ise kırmızı et, balık çeşitleri ve sebze tüketirler, tatlı olarak da balla süsledikleri kuru meyveleri yerlermiş. Gün boyu bir tür bira olan ale ve bal şarabı içerlermiş.
Sanıldığının aksine: Kırmızı ete düşkün değiller
Domuz, sığır, koyun, keçi, tavuk ve kaz besleyen Vikingler, onları kesip yemek yerine besleyip ürünlerinden faydalanmayı tercih ederlerdi. Daha çok geyik, yaban domuzu, tilki, kunduz ve ayı gibi vahşi hayvanları avlayıp onları yerler ve derilerinden kendilerine kürk yaparlardı.
Az da olsa at eti tükettiklerini de biliyoruz. Fakat Hristiyanlığın kabul edilmesinden sonra bu putperest bir gelenek olduğu gerekçesiyle yasaklandı. Eti daha çok büyük kazanlarda haşlar veya demir şişlerde ateş üzerinde kızartılardı. Uzun kışlarda tüketmek için ise eti de balığı da ya güneşte kurutur, ya buz gibi havada dondurur ya da duman isinde pişirip, füme yapıp saklarlardı.
Bir rüyaydın sen: Viking kültüründe ekmek
Vikingler, buğday, arpa, yulaf ve çavdar yetiştirir, bunların unundan ekmek de yaparlardı. Fakat bildiğimiz ekmekten çok çöreğe benzeyen, küçük, yuvarlak bir ekmekti bu. Gerektiğinde bellerindeki iplere, kuşaklara asabilmeleri için ortaları delikti.
İsveç ve Danimarka’da tahıl yetiştirmek daha kolay olduğundan bu ülkelerde ekmek yaygın olarak bilinirken, İzlanda’da toprak tarıma elverişli olmadığından ekmek asla günlük bir yiyecek maddesi halini alamamış. Öyle ki bazı tarihsel kayıtlarda İzlandalıların ekmeğin hayalini kurup, mutlu olduklarına dair bilgiler var.
En çok tüketilen: Tahıl lapası
Vikingler, yetiştirdikleri tahılların her zerresini değerlendirirdi. Ekmek yapmakta kullandıkları tahıllardan arta kalanları, sütle pişirip, tereyağıyla karıştırarak çok tükettikleri tahıl lapasını yaparlardı. Bizde de Anadou’nun pek çok bölgesinde hala yapılan bir yiyecektir.
Bizde çay neyse onlarda o: Antik Viking birası ale
Tahıllardan yaptıkları bir başka şey de kendilerine özgü bir tür bira olan “ale” idi. Arpa, malt, ardıç ağacı meyvesi ve çeşitli baharatlar kullanarak farklı tatlarda ale yapar, özellikle hasat festivallerinde bolca tüketirlerdi. Ayrıca baldan alkol oranı çok yüksek bir tür şarap ve meyvelerin fermente edilmesiyle “bjorr” adı verilen likör çeşitleri de yaparlardı. Bardak olarak ahşap kupalar veya temizlenip süslenmiş hayvan boynuzları kullanırlardı.
Seveni de, sevmeyeni de bol: Lutefisk, küllü suda bekletilmiş balık
Denizci bir halk olan Vikinglerin, avlamakta en başarılı oldukları ve en çok tükettikleri hayvan balık. Alabalık, uskumru, somon ve morina en çok yedikleri balıklardan. En ilginç ve zahmetli tarifleri ise “lutefisk” (lye fish) dedikleri, genellikle morina balığından yapılan, jöle kıvamında bir yiyecek.
Kurutulmuş balığı, önce günlerce huş ağacı odununun külleriyle yaptıkları sodyum hidroksitli bir çözeltide bekletiyorlar, sonra birkaç gün de soğuk suya yatırıp çözeltiden arındırıyorlardı. Sonunda güveç benzeri kaplarda haşlayarak pişiriyorlardı. Bugün, daha çok Norveç kökenli Amerikalıların yaptığı bu yiyeceği insan İslandinav bile olsa ya sever ya nefret eder diyorlar. Haşlanmış patates, bezelye, tereyağı ve peynirle birlikte servis ediyorlar.
Boş yere Viking değiller: Balina yemeği
Vikinglerin geniş bir coğrafyada avlayıp, yediği bilinen balıklardan biri de balina. Bazen gemilerle açılıp balinaları gördükleri yerde korkutarak kıyıya sürükler ve burada öldürürlerdi. Bazen de zıpkınlar, zehirli oklar ya da geniş ağlarla avlarlardı. Etini yedikleri gibi yağını da tereyağı gibi tüketirler, kızartmalarda da kullanırlardı. Ayrıca zaman zaman yunus ve fok avlayıp yedikleri de olurdu.
İzlanda usulü yoğurt: Skyr
Daha önce Türklerin süt ve süt ürünlerine düşkünlüğünden bahsetmiştik. Süt ve süt ürünlerine en az Türkler kadar düşkün olan Vikingler, kesilmiş süt suyunu içer veya içinde et turşusu kurar, kaymak ve peynir yapmayı da bilirlerdi. “Skyr” ise süzme veya krem peyniri andıran yoğurt benzeri bir yiyecek. Ülkemizde bulunmayan, ekşimsi bir süt ürünü olan “buttermilk”in peynir mayasıyla mayalanmasıyla elde ediliyor.
Vikinglerin kahramanlık destanlarında sıkça adı geçen skyr, bugün yalnızca İzlanda’da geleneksel yöntemlerle üretiliyor. Vikinglerin azıcık malzemeyle yarattıkları bu enteresan mutfakları karşısında şapka çıkarıyor, uygulamak istediğiniz tarif varsa kolaylıklar diliyoruz. 
Yorumlar
0