Okul tatile girmiş. Bir süreliğine üniversite öğrencisi sıfatını bir kenara bırakmış, yeniden tam zamanlı anne kuzusu olmuşsun. Annenin uyandırmaya kıyamadığı sabahlarda sen gözünü pişi, sucuk veya yumurtalı ekmek kokularıyla açmışsın. Her sabah ayrı bir sofra karşılamış seni. Mis gibi ev yapımı tereyağı, köyden gelen peynirler, bahçe domatesi ve Ege ve Akdeniz kıyılarının bereketli meyvesi zeytin. Senden mutlusu var mı?
Sabahların daha bir güzel olmasının sebebidir kahvaltıdaki zeytin. Teyzelerin elleriyle emek emek topladığı, binbir çabayla işlediği ve mis gibi köy kokusuyla soframıza sunduğu bir lezzettir. Evet, memleketin mis gibi kokusunu, efsane lezzetini cömertçe sunar zeytin. İçinde salındığı sağlıklı mı sağlıklı ve lezzetli zeytinyağı ekmeğini yumuşatırken, ister hiçbir şey ekleme, istersen de hafif pul biber ve az limonla mutluluğunu 10'la çarp.
Zeytin ve zeytin ağaçları sadeliğin, iddiasız güzelliğin timsalidir. Beklemenin, olgunlaşmanın, iyinin, bereketin, barışın simgesidir. Kah gölgesinde oturduğumuz, kah bir dalını uzatarak gönül kırgınlıklarını bir çırpıda silip attığımız ara bulucumuz, uzlaştırıcımızdır.
Samimiyeti, naifliği ve bizdenliğiyle pek çok sevdiğimiz, bin yıllardır güzellik, sağlık ve lezzet kaynağı olan zeytinin Nuh tufanı efsanelere konu olacak kadar köklü bir geçmişe sahip olduğunu biliyor muydunuz? Peki ya zeytinin sadece Ege ve Akdeniz değil, Gaziantep ve Şanlıurfa'ya kadar geniş bir alanda yetiştiğini?
Bugüne kadar hep biz onu soframıza konuk ettik. Bu kez ona misafir olup zeytini biraz daha yakından tanıyoruz. Zeytini ne kadar sevdiğimizi ve bizim için ne kadar değerli olduğunu bir kez daha anlamak yolculuğa çıkalım hep birlikte. Hadi o zaman, zeytin ağacının gölgesinde başlıyor hikayemiz.
İnsanlık kadar eski: Zeytinin tarihi
Zeytinin geçmişiyle ilgili bilgilerden zeytinyağı ve çeşitleri yazımızda bahsetmiştik. Yine de kısaca anlatarak yolumuza devam edelim. Rivayet odur ki dünyadaki kötülüğü silmek isteyen Tanrı, Hz. Nuh'a her hayvandan dişi ve erkek olmak üzere 2'şer, kuşlardan da 7'şer alıp kendi yaptığı gemiye bindirmesini söyler ve ardından büyük tufan başlar. Zamanla afetlerin azaldığını hisseder ve bir beyaz güvercin gönderirler. Güvercin, ağzında zeytin dalıyla gelir. Bu, yaşam normale döndü demektir. O günden sonra zeytin dalı ve güvercin, barışın simgesi haline gelir.
Eski Ahit'te zeytin, bereketin ve bolluğun simgesidir. Hakimler Kitabı'nda ise ağaçların, kendine bir kral seçmek için ilk olarak zeytin ağacına başvurduğundan bahseder. Yunan mitolojisinde ise Atina'yı korumak için yarışan Poseidon ve Athena arasında süregelen mücadelenin sonunda Athena, zeytin dalı ile yarışmayı kazanır. Zeytin ağacının ilk olarak Yunanistan'ın Santorini adasında ortaya çıktığı da söylenir. Kimi kaynaklar, Anadolu, İspanya, İtalya, Mısır, Afrika ve hatta Çin'e, Santorini'den yayıldığından bahseder.
Ülkemizde Batı'dan Doğu'ya pek çok alanda yetişen zeytinin aynı şekilde çeşitleri de oldukça fazla. Zeytin alırken bölgesine göre alıyorsanız ya da boyutu, tadı gibi detaylara dikkat ediyorsanız, zeytin çeşitlerine bir göz atmanızda fayda var. Böylece kahvaltının yardımcı oyuncusu zeytin seçiminizi daha bilinçli yapabilirsiniz. Merak edenlere zeytin çeşitlerini listeledik. Buyrun;
Edremit/Ayvalık zeytini
Türkiye'nin en iyi zeytinlerinden olup zeytinler orta büyüklüktedir. Ağacın verimi çok iyidir. Siyah zeytini 'sele zeytin' tipidir. Yetiştiği bölgeler; Çanakkale, Antalya, Adana, Ege ve Körfez bölgesi, İzmir, İçel, Kahramanmaraş, Mardin
Büyük Topak Ulak Zeytin
Zeytinler iri yuvarlaktır. Etli ve son derece lezzetlidir. Ağacı yayvan, büyük ve geniştir. Yetiştiği bölgeler; Adana, İskenderun, Isparta, Mersin.
Çakır Zeytin
Yağlık zeytindir, yeşil olanları sofralık olarak da değerlendirilir. Verimlidir. Ağacı çok kuvvetli gelişir. Yetiştiği bölge; İzmir.
Çekişte Zeytin
Biz onu yeşil kırma zeytin olarak biliriz. İridir, çabuk olgunlaşır. Olgunlaşması beklenmeden toplanır. Yetiştiği bölgeler; Aydın, İzmir.
Çelebi Zeytini
Zeytinler çok iridir. Meyveleri yeşil sofralık zeytin olarak değerlendirilir. Ağacı orta verime sahiptir. Yetiştiği bölgeler; Bilecik, Gölcük, İznik, Kocaeli.
Çilli Zeytini
Zeytinler oval biçimli ve iri olup küçük çekirdekli ve etlidir. Yeşil zeytinleri sofralık olarak değerlendirilir. Yetiştiği bölgeler; İzmir, Manisa.
Edincik Zeytin
Zeytinler iri ve yuvarlak ve etlidir. Siyah sofralık olarak değerlendirilir. Su oranı yüksek yağ oranı düşüktür. Yetiştiği bölge; Balıkesir.
Eğri Burun Zeytin
Zeytinler küçük, ağacı oldukça verimlidir. Siyah ve yeşil zeytin olarak değerlendirilir. Yetiştiği bölgeler; Gaziantep, Hatay, Şanlıurfa.
Erkence Zeytini
Zeytinler yağlık olarak değerlendirilir. Orta irilikte olup ağacın verimliliği orta düzeydedir. Yetiştiiği bölge; İzmir.
Domat Zeytin
Zeytinler iri olup etlidir. Yeşil sofralık zeytin olarak değerlendirilir. Ağacına iyi bakılırsa düzenli meyve verir. Yetiştiği bölgeler; Aydın, İzmir, Manisa.
Halhalı Zeytin
Zeytinler orta irilikte olup kendine has nefis bir aroması vardır. Zeytinin rengi koyu, yağ oranı yüksektir. Bu yüzden hem yağlık, hem sofralık olarak değerlendirilir. Yetiştiği bölgeler; Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Mardin.
İzmir Sofralık Zeytin
Zeytinler yeşil sofralık olup oval biçimli ve çok iridir. Verimi düşük olarak nitelendirilebilir. Yetiştiği bölge; İzmir.
Kalembezi Zeytini
Büyüklük olarak irili ufaklıdır ve yağlı bir çeşittir. Siyah çeşidi sofralık olarak da değerlendirilebilir. Yetiştiği bölgeler; Gaziantep, Kilis.
Kan Çelebi Zeytin
Çok iri bir zeytin olup olgunlaşma evresinde suyu pembe kırmızı olduğu için bu ismi almıştır. Yağ oranı düşük olup yeşil zeytini salamura için çok uygundur. Yetiştiği bölge; Gaziantep.
Karamürsel Su Zeytini
Kalamata zeytin olarak da bilinir. Zeytin siyah ve çok iridir. Yağı düşük, ağacının verimi iyidir. Yetiştiği bölgeler; Bursa, Kocaeli.
Gemlik Zeytini
Zeytinler koyu siyah renkte olup orta iriliktedir. En belirgin özelliği etin çekirdekten kolayca ayrılmasıdır. Dünyanın en iyi salamuralık zeytin çeşitlerinden biridir. Yetiştiği bölgeler; Adana, Adıyaman, Antalya, Balıkesir, Bilecik, Bursa, İçel, İzmir, Kastamonu, Kocaeli, Samsun, Sinop, Trabzon, Manisa, Tekirdağ, Zonguldak.
Kilis Yağlık Zeytin
Zeytinler küçük olup salkım şeklinde veya mercimek iriliğinde oluşur. Yağ oranı yüksek olup bu zeytinden üretilen yağ da kaliteli olur. Yetiştiği bölgeler; Gaziantep, Kilis, Mardin, Şanlıurfa.
Kiraz Zeytin
Olgunlaşmış meyveleri kiraza benzediğinden bu ismi almıştır. Zeytinler iridir, siyah sofralık olarak değerlendirilir. Yetiştiği bölge; Manisa.
Memeli Zeytin
Meyveleri iri olup hem yağlık, hem de sofralık olarak değerlendirilir. Kırma zeytin olarak da karşımıza çıkar. Yetiştiği bölgeler; İzmir, Manisa.
Nizip Yağlık Zeytin
Meyveleri genelde küçük olup yağ oranı yüksek olduğundan yağlık olarak mükemmel bir çeşittir. Yağlık olması dışında sofralık olarak da değerlendirilir. Yetiştiği bölgeler; Gaziantep, Kahramanmaraş, Mardin.
Samanlı Zeytini
Tatlı zeytin olarak anılan samanlı zeytinleri orta büyüklüktedir. Elle toplandığı için zarar görmeden sofralara gelir. Yetiştiği bölgeler; Bursa, Kocaeli.
Sarı Haşebi Zeytini
Küçük meyveli olup yağlık ve sofralık olarak değerlendirilir. Ağacı düşük verimlidir. Yetiştiği bölge; Hatay.
Sarı Ulak Zeytin
Meyvesi orta büyüklüktedir, verimlidir, çekirdeği büyüktür. Yeşil ve siyah zeytin olarak iki çeşidi olup yeşil sofralık zeytini çok lezzetlidir. Yetiştiği bölgeler; İçel, Adana.
Yorumlar
1