Demir döküm nedir? Demir döküm gereçler sağlık mıdır?
Önce demir döküm tava ve tencerelerin ne olduğunu anlatarak başlayalım. 18 ve 19.yüzyılın başlarında yemekler doğrudan ateşin üzerinde piştiği için dayanaklı ve yanmaz materyallerle pişirilmesi gerekiyordu. Demir döküm, işte tam da bu şekilde doğdu. Ancak hayatımıza ocakların girmesiyle tüketim alışkanlıklarımız değişkenlik gösterdi ve çelik, teflon gibi diğer materyaller hayatımızda daha mühim rol almaya başladı. Yine de demir dökümün yeri hep ayrı kaldı.
Nasıl elde edildiğine gelecek olursak, yüksek ısıya dayanabilen bir yapıya sahip olan bu gereçler, dökme demirden elde ediliyor. En büyük özellikleri yemeğin lezzetini koruyabiliyor olmaları ve ısıya her yere eşit biçimde yaymaları. Bu nedenle fırına girebiliyor, ocağın üzerinde yüksek ısıda yanmadan dayanabiliyor.
Bu açılardan baktığımızda belki de en sağlıklı sayılabilecek araç-gereçlerin başında demir döküm tava ve tencereler geliyor. Toprak, paslanmaz çelik araç-gereçler de aynı listede sayılıyor. Üzerinde bir şey pişirmeye başladığınızda özellikle etlerde fazla suyunun salınmasını engellemek adına bir tabaka oluşuyor. Böylelikle suyu içinde kalıyor ve çok daha lezzetli, sağlıklı bir hal alıyor.
Sebze yemeklerinde de düşük ısılarda harikalar yaratan demir döküm, kanserojen hiçbir madde içermediği için sağlığınız açısından değil zararı, aksine faydaları var.
Demir döküm gereçleri kullanması ve saklaması zor mu?
Demir döküm gereçleri iki farklı grupta incelemek gerekiyor. Bir kısım demir döküm tava ve tencereler kaplamasız, diğerleri ise emaye kaplı. Kaplamasız olanları kullanması ve uzun süre saklaması, kaplamalı olanlara nazaran bir tık daha zor. Fakat onları da sağlık ve güvenle uzun süre kullanabilmek adına yapabileceğiniz çok pratik bir işlem var. ''Seasoning'' olarak bilinen bu işlem, kaplanmamış olan demir döküm gereçlerin hem lezzetini artırıyor, hem de daha dayanıklı bir hale getiriyor. Hatta yeni aldığınız kaplamasız demir döküm gereçleri kullanmadan önce de fırınlanmanız önerilir.
Bu işlemi kısaca anlatacak olursak, demir döküm tava ya da tencerenizi deterjan ve bulaşık süngeri yardımıyla güzelce temizleyin ve durulayın. Kağıt havlu yardımıyla ağır hareketlerle fazla suyunu alarak kurulayın. Ardından ısıya dayanıklı (zeytinyağı, susam yağı, Hindistan cevizi yağı vb) bir yağ ile iç kısmını yağlayın. Fazla yağını yine bir kağıt havlu yardımıyla alın. Isınmış fırının içinde ters bir biçimde 1 saat kadar 180-200 derecede pişirin. Ardından fırını kapatın. İçerisinde 1,5 saat kadar dinlendirin ve soğutun. Bu işlem gereçlerinizin daha dayanıklı olmasını sağlar.
Yapacağınız yemeklerin ve tatlıların daha hoş bir aromaya sahip olmasına da yardımcı olur. Temizleme işleminin ardından bu seasoning durumu geçer. O yüzden her seferinde olmasa da iyi bir seasoning işlemini aralıklarla gerçekleştirerek demir döküm gereçlerinizi çok uzun yıllar sağlık ve güvenle kullanmanız mümkün.
Tekrar altını çizelim, bu söylediklerimiz kaplamasız ürünler için geçerli. Kaplamalı ürünleri bu işlemi gerçekleştirmeden de kullanabilirsiniz.
Demir döküm gereçlerde asidik yapılı bir şey pişirmeli mi?
Sıkça duyduğumuz bir başka cümlelerden biri de ''Demir dökümde asidik bir şey pişirilmez, zehirli hale gelir.''
İşin aslına bakacak olursanız, ideal şartlarda asidik yapılı bir şeyi demir dökümde pişirmenizde hiçbir sakınca olmamalı. İyi bir seasoning işlemi ile çizilmeden saklanmış ve yapısı bozulmamış demir döküm tava ve tencereler, çok da risk taşımıyor aslında. Ama her ne kadar dikkat ederseniz edin, üretiminde ucuza kaçılmış demir döküm gereçlerin asidik yapılı bir ürünle teması reaksiyona geçmesine ve sağlıksız bir hale gelmesine neden olabilir.
Eğer gereçlerinizin iyi kalitede olduğundan, çok iyi sakladığından ve seasoning edildiğinden eminseniz kullanmanızda bir sakınca yok. Ama emin değilseniz lütfen böyle durumlarda tercihiniz diğer araç – gereçlerden yana olsun. Sağlığınız da, ağzınızın tadı da bozulmasın.
Demir döküm tava ve tencerelere metal bir şey değirdirmek zararlı mı?
Yemek pişirirken kullandığımız metal karıştırıcılar, çatallar, kaşıklar... En çok merak edilen konulardan bir diğeri de bu gereçlerin demir döküme değdirmenin zararlı olup, olmadığı. Aslında bu bir söylenti değil, metal ürünleri elinizden geldiğince demir döküm ürünlerden uzak tutmaya gayret edin.
Kimi zaman çizilmelere, reaksiyonlara neden olabiliyorlar.
Özellikle metal spatulalar çok kolay çizilmelere sebebiyet veriyor. Çizilmeler ya da çatlaklar yaşandığında aralarda deterjan ya da farklı kalıntılar kaldığı için demir döküm gereçler sağlıksız hale dönüşebiliyor ve tekrar kullanılamaz hale geliyor.
Siz iyisi mi demir döküm gereçlerinizi kullanırken tahta, silikon yapılarındaki ürünleri kullanmayı tercih edin.
Demir döküm nerelerde kullanılır?
Dilediğiniz birçok yemeği ya da tatlıyı pişirirken onu kullanmanız mümkün aslında. Ama en çok et yemeklerinde kullanmanızı öneriyoruz. Demir döküm, özellikle et yemeklerinin tadını ikiye katlıyor. Oluşturduğu ince koruma tabakası sayesinde etin suyunu içine hapsediyor ve çok daha lezzetli olmasını sağlıyor.
Bunun yanında fırında pişirmek istediğiniz sebze yemekleri için de ideal. Düşük ısıda ağır ağır piştikçe nefis bir dokuya ve lezzete ulaşmalarını sağlıyor. Ekşi mayalı ekmekleri demir döküm tencerelerde pişirmek de sofralarınızda yiyip yiyebileceğiniz en nefis ekmeği konuk etmenizi sağlıyor. Sadece ekşi mayalı değil, klasik mayalı ekmeklerinizi de fırında demir döküm tencerenin içinde pişirebilir, keyifle tüketebilirsiniz.
Bunların yanında crumble, brownie gibi tatlıları demir döküm tencerelerde yaparak ılık, nefis tatlılar yemeniz mümkün. Pofuduk krep tarifini de deneyerek kahvaltı keyfinizi keyif katmanız mümkün. Şimdiden afiyet olsun.
Demir döküm gereçleri temizlerken ve kullanırken nelere dikkat edilmeli?
Öncelikle yukarıda da bahsettiğimiz gibi seasoning konusunda çok hassas olmanız gerekiyor. Kaplamasız ürünleriniz için sıklıkla bu işlemi tekrar etmeniz, dinlenmesi ve soğuması için de ona zaman vermeniz gerekiyor. Kullandıktan sonra soğumasını beklemeden aniden soğuk suyun altına demir döküm ürünlerizi tutmayın. Ani ısı değişimleri onların yapısına zarar verebilir.
Demir döküm tavalarınızı soğuk suyun içinde, deterjan, çamaşır suyu gibi malzemelerle sakın bekletmeyin. Temizlerken öncelikle soğumasına izin verin. Ardından bir miktar sıcak su ile bekletin. İçindeki suyla birlikte bulaşık süngeri ve bulaşık deterjanından yardım olarak temizleyin. Güzelce durulayın. Fazla sularını kağıt havlu yardımıyla alın. Dilerseniz bu aşamada ocağın üzerine de alabilir, fazla suyu buharlaşana kadar bu şekilde de kurutabilirsiniz. Bir sonraki kullanım için rafa kaldırın.
Tekrar kullanacağınızda kaplamasız bir ürünse mutlaka seasoning işlemi yapmayı ihmal etmeyin. Temizlerken fırça, tel gibi sert cisimler kullanmamaya özen gösterin. Sadece su, bulaşık süngeri ve bulaşık deterjanı işinizi görecektir. Çatlamış, kabarmış ya da çizilmiş demir döküm gereçleri kullanmamaya çalışın.
Artık pişirme işlemine geçebilirsiniz. Hatta ne pişireceğiniz konusunda kararsızsanız sizi şöyle alalım: Döküm Tavada Pişirdiğinizde Lezzeti Tavan Yapacak 11 Şahane Tarif
Keyfiniz bol olsun. :)