Akan Musluk Tehlikesi: Su İsrafını Önlemek İçin Mutfaklarımızda Neler Yapabiliriz?

Geçtiğimiz yazımda suyun ne kadar değerli bir kaynak olduğu ve insanlar için ne ifade ettiğinden bahsetmiştim. Şimdi ise sizlere biraz da gastronomiyi odak noktası alarak mutfağımızda suyu korumak ve israfı minimize etmek adına bazı ipuçları vereceğim. Umarım faydasını görürsünüz.

Bu ipuçlarının temelinde amacımızın olabildiğince sudan tasarruf etmek olduğunu söyleyelim. Her bir birey kendi öz farkındalığına varıp suyun değerini anladığı zaman emin olun, gelecek çok daha parlak ve iç açıcı olacaktır. Elbette, su kaynaklarını güvence altına alabilmek adına bizim bireysel olarak yapabileceğimiz şeylerin yanı sıra daha önemli ve kapsamlı şeyler de var. Üretim ve tüketim yöntemlerini suyun en değerli kaynak olduğu bilincine vararak değiştirmek ve geliştirmek gerekiyor, böylece dünyada pek çok insan temiz suya anında ulaşabilir.

Akan musluk tehlikesi

İnsan derken hem şimdiki insanları hem de geleceği düşünerek söylüyorum. Çünkü 2050 yılına geldiğimizde dünyamız tahmini olarak 9 ila 10 milyar insana ev sahipliği yapacak. Onları besleyecek ve yaşamlarını devam ettirmeleri için en temel ihtiyacı olan suyu üretecek. Ona yardımcı olabilmemiz adına önce kendi mutfağımızdan ve günlük yaşantımızdan başlayarak suyu korumaya çalışmamız ardından bu farkındalığı çevremize ve çocuklarımıza yansıtmamız gerekiyor. Dünyanın milyarlaca insanı besleyebilmesi için su en önemli etken ama gelecekte bir dünya olmasını istiyorsak sadece suyu değil doğayı da korumamız gerekiyor. Bunu da unutmayalım

En önemli ve değerli kaynağımız olan suyu, özellikle mutfaklarımızda boşa tüketmemek oldukça önemli. Akan muslukları kapamak ve boşa gitmesine neden olmaktansa doldurmayı bir alışkanlık haline getirmemiz gerekiyor. Bunun nedeninden uzun uzun bahsettik, şunu da söylememiz gerekir ki dünyadaki tüm suyun sadece yüzde biri insanlar için kullanılabilir durumda. Bu yüzden mutfağımızda suyu korumak ve israfı önlemek adına yapabileceğimiz pek çok şey var. En basitinden yemek pişirirken ve bulaşıkları yıkarken. Gelin, daha detaylı olarak neler yapabilir biraz bunlara göz atalım.

Yıkama ve pişirme aşaması

Özellikle meyve ve sebzelerin temizlenmek adına oldukça fazla suya ihtiyaç duyulduğunu hissederiz. Bunlar birer tarım ürünü olduğu için üzerindeki toz, toprak, olası ilaçlardan kurtulmak adına temizlemek elbette önemli. Ayrıca bazı yeşilliklerin üzerinde gıda sağlını etkileyecek zararlı bakteriler de bulunabilir. Bu sebze ve meyveleri muhakkak yıkayalım ama bunu yukarıda da bahsettiğimiz gibi akan musluklardan uzak durarak yapalım.

Ürünlerimizi lavaboyu sonuna kadar açarak yıkamaktansa bir kaseye doldurarak veya lavaboyu yeteri kadar su ile doldurarak yapabilirsiniz. Üstelik akan suya nazaran bu yöntemle doldurduğunuz suya sirke dökerek, ürünlerinizin bakterilerden arınmasına daha etkili bir yöntemle katkı sağlayabilirsiniz. Bir meyve sebze fırçası alarak bu suyun içerisinde ürünlerimiz rahatlıkla temizlenebilir.

Bunu yapmak tonlarca suyun israf olmasını engelleyecektir ki akan muslukların her dakikada yaklaşık 15 litre suyun israf olmasına neden olduğunu hatırlatalım. Kabın içerisinde kalan suyu ise bahçeniz veya saksınız için kullanabilirsiniz. Ziyan olacağına bir bitkinin yeşermesine amaç olurlar.

Ürünleri çözdürürken

Buzluktaki yiyecekleri çoğumuzun doğru yöntemle çözündürdüğünü düşünüyorum ama bazı insanlar ne yazık ki ürünlerin üzerine sıcak su akıtarak bu işlemi yapıyorlar. Bu hem ürünün doğru çözünmesine bağlı olarak gıda sağlığı açısından hem de su israfı açısından büyük bir yanlış. Bunun yerine ürünleri bir gün önceden buzdolabına alarak çözündürmek gıda kaynaklı hastalıkların yol açabileceği tehlikeleri önlerken; üzerine sıcak su akıtma yöntemine göre sıfır su tüketimini sağlayacaktır. Ayrıca buzluktaki ürünlerinizi yine gıda sağlığı açısından ılık suda veya güneşte çözündürmemenizi öneririz.

Pişirme aşamasında

Çok kalabalık bir aile bile olsanız, yemek pişirirken olabildiğince tek kapta yemeklerinizi pişirmeye özen gösterirseniz suyu minimum şekilde kullanmış olursunuz. Tek kapla yemek pişirmek hem daha kolay temizlenme avantajı hem de daha az bulaşık demek ve tabi buna bağlı olarak su israfını önlemek demek.

Türk mutfağında bizler kültürümüzün bir parçası olarak yıllardır, özellikle sebzeleri suda haşlayarak tüketiyoruz. Bu her ne kadar mutfağımızda ve damaklarımızda yer etmiş bir alışkanlık olsa da vücudumuz ve suyu doğru kullanmak adına pek mantıklı değil. Kaynatmak yerine sebzeleri buharda pişirmek önemli ölçüde az su gerektirdiği için oldukça tasarruflu, ayrıca bu yöntemle besin maddelerini koruyup vücudumuza daha çok vitamin ve mineral alımını sağlayabilir, yine sebzelerimizin çok daha canlı görünmesini sağlayarak onları daha iştah açıcı hale getirebiliriz. Bunun için bir buhar tencerenizin olması yeterli aslında. Buharlama işlemi bittikten sonra ise kalan suyu soğutarak geri dönüşüm su tesislerinde veya sebze meyve yıkayarak, saksılarınızda yetiştirdiğiniz bitkiler için kullanabilirsiniz.

Elbette, bazen bazı sebzeleri muhakkak kaynatmak gerekebilir, böyle bir durumda yiyecekleri kaynatırken olabildiğince yine besine de bağlı olarak küçük bir tencere seçmek ve ürünün üstünü geçecek kadar su ile doldurmak önemli ölçüde su tasarrufu sağlayacaktır. Mutfağımızda sıklıkla tüketilen makarna ve patates haşlama için bu yöntemi deneyebilirsiniz. Ayrıca haşlama esnasında tencerenin kapağını kapatmak, hem suyun daha hızlı kaynamasına hem de ürünün daha çabuk haşlanmasını sağlayacaktır. Kalan haşlama suyunu ise farklı yöntemlerle değerlendirebilirsiniz. En basitinden yine farklı sebzeleri kaynatmak için saklayabilirsiniz veya pirinç, tahıl pişirmek için, hamur işi yapmak için, çorba stokları için kullanabilirsiniz.

Temizlik aşamasında

Belki de mutfaklarımızda en fazla su israfı yaptığımız alan bilinçsiz bir şekilde bulaşık yıkamamızdan kaynaklı oluyor. Öncelikle bulaşık makinesinin elinizde yıkadığınız suya nazaran daha az su tükettiğini söyleyelim. Bu yüzden bulaşık makinesi kullanmak oldukça önemli. Yüklü bir bulaşığı lavaboda yıkadığımızda ortalama 76 litre su harcanırken, iyi bir bulaşık makinesinde bu miktar 17 litrelere kadar düşüyor. Eğer evimizde makine yoksa veya az parça yıkamanız gerekiyorsa, bu durumlar için de suyu en az miktarda kullanmak adına yapabileceğimiz bazı şeyler var. En etkin yöntem suyun boşa akmasına izin vermemek!

Her yerde bulabileceğiniz bir lavabo tıpası alarak giderinizi kapatıp içerisine lavabonun yarısı kadar su doldurduktan sonra bulaşıkları bunun içinde yıkamak su israfının çok ama çok önemli ölçüde azaltacaktır. Biraz deterjan veya sabun ile bu suyu daha etkili hale getirdikten sonra kirlilerinizi burada yıkayabilirsiniz. Merak etmeyin, yeni nesil deterjanların bir damlası bile etkin yapısı sayesinde bulaşıkların her türlü pislikten arınmasını sağlayacaktır. Bu işlemi özellikle elde bulaşık yıkamamız gereken zamanlar için alışkanlık haline getirirsek mutfağımızda su israfını önemli ölçüde azaltırız.

Bulaşık makinemiz olmasına rağmen yapılan diğer bir yanlış ise bulaşıkları makineye koymadan önce sudan geçirmek. Bunu yaparak fazladan ortalama 57 litre kadar su harcıyoruz. Bunu yapmak yerine doğrudan bulaşık makinesine yerleştirmek ve yine makineyi tam dolduğunda çalıştırmak suyu etkin kullanmamız adına başka bir gereklilik. Eğer illa, "içim rahat etsin" derseniz de yukarıda bahsettiğim suyu akıtmak yerine lavaboda doldurarak temizleme yöntemini kullanın ve makineye yerleştirin derim.

Kıssadan hisse

Geçtiğimiz yazımda ve yine bu yazımda da suyun ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmeye çalıştım. Benim için su korkutucu derecede önemli. Genç bir birey olarak geleceğe daha umutla bakmak adına hem gıdayı hem de suyu korumamız gerektiğini düşünüyorum. Böylece gelecek nesillerimize nispeten daha az yıpranmış bir dünya bırakabiliriz. Eğer aşçı/şef veya bir gastronomi öğrencisiyseniz, sizlere en büyük önerim; gıdanın hangi alanında çalışıyor olduğunuzdan bağımsız olarak önce kendi mutfağınızda daha sonra ise çalıştığınız yerde geleceği daha umutla bakabilmek adına suyu ve gıdayı korumanız, çevrenizdekilere bunları anlatmanız olacaktır. Unutmayın, farkındalık paylaştıkça çoğalır

Eğer siz de benim gibi suyu korumak için çeşitli çalışmalar yapan biriyseniz, yorumlarda lütfen bizlere farklı yöntemlerinizden bahsedin. Böylece herkes sizin tasarruf sağladığınız yöntemlerden faydalanarak, su israfını önlemede önemli ölçüde katkı sağlayacaktır.

Kaynakça: 1,2